In 2016 richtte Wendy Hoeven Inclure Architecten op. Het architectenbureau focust zich op inclusieve architectuur: architectuur toegankelijk voor een zo groot mogelijke groep gebruikers. Bij Inclure Architecten ligt een inclusieve aanpak met andere woorden aan de basis van hun woningontwerpen. Een jaar na de start van het bureau stapte architecte Annemie Poortmans in de zaak als medezaakvoerder. Wie heeft baat bij inclusief ontwerp, hoe ontwerp je inclusieve architectuur en op welke manier gaat Inclure Architecten hiermee aan de slag? 

Wendy Hoeven en Annemie Poortmans

Wendy Hoeven en Annemie Poortmans © Leen Wouters

Wie zijn Inclure Architecten?

  • is een architectenbureau, opgericht in 2016 door Wendy Hoeven
  • wordt geleid door Wendy Hoeven en Annemie Poortmans
  • bestaat uit drie architecten en een interieurarchitect
  • ontwerpt hoofdzakelijk gezinswoningen voor personen met een handicap
  • inclurearchitecten.be

Waarom startte je met Inclure Architecten?

Wendy: Het zaadje was al geplant tijdens mijn architectuuropleiding. Toen was ik al heel erg bezig met inclusieve architectuur. Ik volgde een masterseminarie rond het thema universal design. Bij het architectenbureau waar ik stage deed, werkte ik maar heel beperkt rond  inclusieve architectuur. Mijn ongeluk heeft natuurlijk ook een grote rol gespeeld. Sinds 2013 ben ik zelf minder mobiel omdat ik in een waterput ben gevallen. Ik was lange tijd volledig verlamd vanaf mijn navel en ik zat in een rolstoel. Gaandeweg is mijn situatie verbeterd tot een gedeeltelijke verlamming aan mijn onderbenen en heup. Op dit moment kan ik met een kruk korte afstanden wandelen en gebruik ik soms een rolstoel. Ook mijn man is volledig rolstoelgebonden. Ik heb aan den lijve ondervonden dat heel wat plaatsen niet toegankelijk zijn voor rolstoelgebruikers. Je alleen al door de stad verplaatsen, is lastig. Toen ik door mijn ongeluk in het revalidatiecentrum van Pellenberg terecht kwam, merkte ik dat er een grote behoefte aan inclusieve architectuur was. Veel patiënten hebben een aangepast huis nodig, maar het personeel weet niet waar ze naartoe te sturen. Dat heeft mij echt over de streep getrokken.

Wat doen jullie precies met Inclure Architecten?

Wendy: Wij werken aan inclusieve architectuur. Wij bouwen eengezins- of meergezinswoningen voor personen met een beperking. Maar wij doen meer dan dat. Zo zijn we momenteel bezig aan een meegroeiwoning voor een jong koppel zonder een beperking. Zij willen hun hele leven in hetzelfde huis blijven wonen. Inclusieve architectuur kan dat mogelijk maken. Zo is er in hun huis al een liftkoker voorzien, maar nog geen lift. Inclusie gaat voor ons dus over een ruimer verhaal, het gaat verder dan ontwerpen voor personen met een beperking.

Annemie: Het is belangrijk dat onze ontwerpen niet aanvoelen als architectuur dat enkel inzet op personen met extra noden. Het esthetische en het architecturale zijn onlosmakelijk verbonden met het inclusieverhaal. Onze slogan is niet voor niets ‘architecturaal en inclusief’. Deze twee aspecten staan niet los van elkaar. Een persoon met een beperking wil ook een woning met een huiselijke sfeer, net zoals iemand zonder een beperking. Het mag absoluut niet aanvoelen als een ziekenhuiskamer. Een mooi voorbeeld hiervan is het toilet in ons kantoor.

Wendy: Ook onze keuken toont de verbinding tussen de twee aspecten. Op het eerste zicht lijkt het keukeneiland heel standaard, maar het keukenblad is volledig in hoogte verstelbaar. 

Toilet, Inclure Architecten

Toilet, Inclure Architecten © Leen Wouters

Keuken, Inclure Architecten

Keuken, Inclure Architecten © Leen Wouters

Wat betekent inclusief ontwerp voor jullie?

Annemie: Een inclusief ontwerp is een ontwerp dat zo goed mogelijk beantwoordt aan de noden van zo veel mogelijk mensen. Dat is waar we proberen op in te spelen. In heel wat omgevingen botsen gebruikers met specifieke noden op verschillende drempels. Met onze ontwerpen proberen we deze drempels te voorkomen. Inclusief ontwerp verbetert de ervaringen van iedereen. Zo hebben ouders met buggy’s, oudere mensen en personen met een tijdelijk mobiele beperking ook baat bij inclusief ontwerp. Een uitbreiding van inclusief ontwerp in de samenleving zorgt ervoor dat iedereen kan deelnemen aan activiteiten in de publieke ruimte.

Wendy: De betekenis van inclusief ontwerp heeft voor mij een persoonlijke insteek aangezien mijn man in een rolstoel zit en ikzelf minder mobiel ben. Voor mij zorgt inclusief ontwerp ervoor dat je omgeving je niet beperkt. Een handicap heeft dagelijks gevolgen. Maar het is de omgeving die je functioneren beperkt, waardoor de beperking ontstaat. Dat zou niet mogen. Wij proberen ervoor te zorgen dat de omgeving geen beperking vormt en dat voor een zo groot mogelijke groep gebruikers.

Op welke manier werken jullie aan opdrachten?

Wendy: Mensen komen vaak met een concrete vraag naar ons, zoals bijvoorbeeld de vraag naar de aanpassing van een badkamer. Wij proberen deze vraag van in het begin open te trekken. We starten vanuit de handicap van de persoon en kaderen de specifieke noden. Vaak gebruiken we hierbij verslagen van de ergotherapeut. Je moet ook verder durven kijken dan de initiële vraag. We bekijken hoe de persoon met een handicap zich drempelloos kan verplaatsen in huis. Soms durven we ook voorbij de persoon met een handicap te kijken. Dan kijken we naar heel het gezin. Een vader die niet meer bij de kinderkamer kan komen omdat hij niet meer boven geraakt, is geen kleinigheid. Het is dus echt de moeite om de vraag open te trekken.

Annemie: In het geval van de vader onderzochten we de mogelijkheid van een liftkoker. Dat soort aanpassingen lijken voor velen op het eerste gezicht ingrijpend. Als zoiets er uiteindelijk voor kan zorgen dat het volledige huis toegankelijk wordt, zijn deze aanpassingen zeker waardevol.

Is inclusieve architectuur duur?

Annemie: Inclusieve architectuur hoeft niet per se duurder te zijn. Je deur in ruwbouw iets  breder maken, zal geen groot verschil in de kostprijs maken. Maar het maakt je deuropening wel veel comfortabeler.

Wendy: Je moet inclusieve architectuur verkopen aan je klant als een meerwaarde, eerder dan als een extra kost. Daarnaast is bouwen en verbouwen vandaag duur. Als je later je huis moet aanpassen omdat je een handicap hebt gekregen of omdat je minder mobiel bent door ouderdom, komt er weer een grote kost bij. Wanneer je het totaalplaatje aanreikt, is de meerwaarde veel groter dan de meerkost.

Drempelloze bouw, Inclure Architecten

Drempelloze bouw, Inclure Architecten © Leen Wouters

Hoe kunnen andere ontwerpers meer rekening houden met mensen met specifieke noden?

Annemie: Toegankelijkheid moet een evidentie worden voor ontwerpers. Ontwerpen moeten vertrekken vanuit flexibiliteit en de minimalisatie van drempels. Flexibele ontwerpen geven meer mogelijkheden om de toegankelijkheid van een woning te vergroten in de toekomst. Drempelloos bouwen vind ik heel evident, maar vaak gebeurt dat niet. Als je zorgt dat er geen niveauverschillen in je ontwerp zijn, heb je daar achteraf enkel maar profijt van.

Wendy: Veel te weinig architecten en productdesigners starten vanuit inclusiviteit in hun ontwerpen. Het wordt vaak gezien als iets dat er achteraf bijkomt. Als je inclusiviteit van in het begin als een meerwaarde van je ontwerp erkent, kan je er echt creatief mee aan de slag gaan. Het is jammer dat deze mindset nog niet voldoende aanwezig is. Daarnaast is het ook belangrijk om met een open geest te werken. Staar je niet blind op theorie of wetgeving rond toegankelijkheid, maar ga ook in gesprek met ervaringsdeskundigen. Ook al heeft ieder individu andere ervaringen, zo’n gesprekken geven je de mogelijkheid voeling te krijgen met de leefwereld van personen met een beperking. Je begrijpt bovendien beter waarom bepaalde maatregelen bestaan.