Zeventien jaar geleden werd creatief bureau Josworld opgericht door drie grafisch ontwerpers uit het Brusselse. Voor Kathleen Verbesselt, Goele Van Dam en Thijs Snauwaert was Josworld in de eerste jaren eerder een zijproject: “Dat was een hele toffe, ook wel onbezonnen periode. We hadden net ons diploma op zak, en konden ons uitleven in opdrachten voor klanten als Beursschouwburg, Boomtown en Damaged Goods”, vertelt Thijs. “Geleidelijk aan zagen we meer potentieel en werden we toch een beetje gedwongen om Josworld te professionaliseren. We evolueerden ook meer naar een purpose driven bedrijf. We besloten onder meer om van Josworld een coöperatieve te maken, wat betekent dat iedereen mede-eigenaar van het bedrijf is en nieuwe medewerkers na enige tijd aandelen van Josworld kunnen verwerven. Onze grootste drijfveer is impact creëren, maar ook betrokkenheid bij onze medewerkers. We zijn vlak gestructureerd. Er zijn géén klassieke bazen, wel een heldere structuur met duidelijke rollen en verantwoordelijkheden. Die ommezwaai is een proces geweest”, gaat Thijs verder.

Josworld telt zeven medewerkers en noemt zichzelf een human driven creative agency. Designer Laurent Battheu licht toe: “Klanten van Josworld zijn vooral middenveldorganisaties, waardegedreven bedrijven, ngo’s en non-profits. Opdrachtgevers die zorgen voor een impact op mens en maatschappij, daar werken we graag voor. We richten ons in ons werk ook altijd op de eindgebruiker, we werken met andere woorden ‘user-centered’. Eigenlijk behoort deze filosofie al langer tot het DNA van Josworld, al waren we ons daar tot voor enige tijd niet zo bewust van, laat staan dat we het zo benoemden. “Sinds enkele jaren brengen we dit meer en meer in de praktijk. Daarnaast zijn we ook mensgedreven binnen Josworld zelf. Onze medewerkers zijn veel meer dan ‘mede-werkers’, ze dragen een bepaald engagement. Deze aanpak ligt volledig in lijn met de waarden van ons bedrijf.”

Volgens Laurent ligt de basis voor deze attitude in het proces dat Josworld doorloopt in de realisatie van projecten: “Design heeft zowel een stilistisch als functioneel aspect. We hebben er bewust voor gekozen om onze focus te verleggen van esthetiek naar gebruiksvriendelijkheid. De afgelopen jaren hebben we die aanpak verder uitgewerkt, en dat blijft een continu proces. User-centered design gaat over ontwerpen voor de mens, maar ook met de mens. Thijs: “We stellen ons daarbij niet enkel op als designexperts, maar luisteren ook naar de doelgroep voor wie het design is bedoeld en laten hen ook onze ontwerpen testen. Participatie is een wezenlijk onderdeel van ons designproces. Door mensen een stem te geven, kan je veel leren. Die waardevolle feedback kan bepalend zijn voor de uitwerking van een ontwerp of een campagne.”

Doelgroepcriteria zijn sturend om klankbordgroepen samen te stellen. “Het is belangrijk om deze zo inclusief mogelijk te benaderen en niet te vertrekken vanuit veronderstellingen of stereotypen. Betrek zowel decision makers als eindgebruikers. Soms is het nodig om te vertragen en mensen tijd te geven, soms om net door te vragen. Ook de manier waarop je vragen stelt is bepalend, waarbij visualisatie ervoor kan zorgen dat mensen beter mee zijn in de gemaakte conclusies of in een proces. Daarnaast is de methode bepalend: soms zijn één-op-één interviews even waardevol als een stakeholderbevraging met 100 mensen. Alles hangt af wat het vooropgestelde doel is.”

Josworld focust daarbij op de integratie van diversiteit en inclusie in hun designproces. Laurent gaat verder: “Heel wat klanten van Josworld situeren zich in het sociaal-culturele veld in Brussel. Hoe werkt een bepaalde communicatietoepassing voor slechtziende of minder mobiele mensen, voor mensen met een andere huidskleur en/of andere achtergrond,…? Is de affiche wel goed leesbaar? Hoe kijkt iemand die kleurenblind is ernaar? Hoe bekijkt iemand met een diverse achtergrond het beeld dat we hebben gecreëerd? Als tweede grootste multiculturele stad in de wereld is Brussel de ideale proeftuin.”

“Als designer moet je een bepaalde sensitiviteit rond dat soort zaken aan de dag leggen. Daarnaast moet je ook pragmatisch zijn. Het gaat over de symbiose tussen beide. Dat proberen we door te trekken in alles wat we doen. In het straatbeeld zie je nog veel design ontworpen voor designers, en niet voor de gebruiker. Dat is heel spijtig, want als designer draag je bepaalde verantwoordelijkheden”, vertelt Laurent.

Ook naar klanten toe probeert Josworld haar inclusieve mindset over te brengen. Thijs benadrukt dat daarin nog een weg te gaan is en dat designers de hefboom zijn om bedrijven te overtuigen. “We willen onze klanten voor een stukje opvoeden, hen ervan overtuigen dat er ook met doelgroepen met beperkingen, andere denkwijzen of culturele achtergronden — die vaak groter zijn dan ze zelf denken — rekening moet gehouden worden. Deze denkwijze overdragen geeft ook meer waarde aan de beslissingen die wij nemen.” 

“De top van de designwereld is nog steeds heel wit en mannelijk. We hebben nood aan visies van mensen met een diverse achtergrond, aangezien zij een groot deel van onze maatschappij vertegenwoordigen. Ik denk dat er een zekere verandering gaande is, maar dat die misschien vaak nog enkel vanuit een verkoopsprincipe gedreven is. Ze willen meer verkopen en meer mensen bereiken. Inclusie is dan de oplossing, of nog ‘inclusieve marketing’. Die motivatie strookt niet met onze manier van denken.”

Ook op vlak van interne organisatie focust Josworld op inclusie. Thijs legt uit: “Als we een vacature lanceren, doen we dat niet enkel via de gebruikelijke kanalen, maar ook via kanalen waar de doelgroep die we anders minder zouden bereiken, wel te vinden is. Daar is ook talent te vinden. Wij werken daarvoor samen met Actiris, het Brusselse kantoor voor werkgelegenheid. We nemen ook designers van over de hele wereld aan voor stages. Zo neem je, bewust of onbewust, die subcultuur mee in je eigen bedrijfscultuur, en dat is alleen maar verrijkend. Blijf dus niet vissen in dezelfde vijver, maar stel je open. Josworld wil de world zijn. Ook personen die een re-integratietraject doorlopen, hebben bij Josworld al kansen gekregen. Zoiets vergt wel een investering, maar die is het ons zeker waard.” 

Voorbereiding en gesprekken vooraf maken wel een verschil bij zo’n re-integratietraject. “Zo was er bijvoorbeeld Anri, die vooraf samen met een coach op gesprek kwam. We bespraken samen de verwachtingen en het doel. Daarnaast moet er ook vertrouwen en een connectie zijn. Binnen Josworld vangen we dit op door het profiel van de ‘stagiair’ kort toe te lichten op een teammeeting en te vragen wie deze persoon wil en kan begeleiden. Het was even zoeken hoe we iemand in een re-integratietraject een volwaardige plaats kunnen geven binnen projecten. Hoe geven we iemand terug zelfvertrouwen? Welk tempo is haalbaar? Hoe kunnen we iets opbouwen? En welke rollen kan deze persoon opnemen? De rol van de coach was hierbij zeer belangrijk. Anri schreef trouwens zelf een artikel over zijn ervaringen”, zegt Thijs.

Het team van Josworld bestaat uit verschillende culturen. De dynamiek die ontstaat is vooral gebaseerd op wat hen onderling verbindt. Thijs vertelt: “Het laat ons anders kijken. Onze meertalige gesprekken tijdens de lunchpauzes zijn in ieder geval zeer boeiend. We hebben een open bedrijfscultuur waar er veel kan besproken worden, zonder dat het te wollig wordt.” Daarnaast wordt ook rekening gehouden met gevoeligheden en verschillen: “Als mensen vrijaf willen nemen voor een feestdag, dan kan dat vanzelfsprekend. Als iemand wenst te bidden tijdens de werkuren, dan vinden we dat daar ruimte en tijd voor moet zijn. Los daarvan doorlopen we een traject met Actiris om een diversiteitslabel te behalen. Op die manier fungeert onze contactpersoon daar ook als klankbord.”

Binnen Josworld staat kennis delen hoog aangeschreven, ook binnen het bedrijf zelf. Thijs: “Tijdens onze wekelijkse ‘shift & spark’, een sessie waarbij een van de medewerkers iets presenteert dat hij wil delen met het team, willen we elkaar inspireren. Elke medewerker heeft ook recht op een jaarlijks budget voor workshops, waarvan achteraf inzichten gedeeld worden tijdens onze shift & spark-momenten.”

Daarnaast willen ze hun boodschap ook overdragen naar andere ontwerpers. Zo organiseerde Josworld samen met Twisted Studio onlangs een meet-up over inclusieve designprocessen. Daarop brachten Laurent en Sara Cantor van Greater Good Studio een talk, waarna ze in interactie gingen met het publiek.

Aangezien inclusief denken en handelen in de algemene ontwerpaanpak van Josworld verankerd is en de designers zich steeds meer willen verdiepen in dit topic, werd enkele maanden geleden een inclusief designresearchteam in het leven geroepen, waarvan Laurent deel uitmaakt. Door er een apart team voor op te zetten, is de aanpak intenser. “Er bestaat al heel wat info en documentatie over diversiteit binnen design, maar wij willen daar een stap verder ingaan. Het is de bedoeling er maandelijks iets over te delen op social media. Of het eindresultaat een website, publicatie of tool zal zijn, staat nog open. Momenteel onderzoeken we elk een aantal domeinen zoals fotografie, typografie, user experience design, interface design en gebruikerstesten. We beweren niet dat we alle antwoorden zullen vinden, maar we streven naar een basispakket dat we graag delen. Als andere designers dit oppikken, creëert het de impact die we beogen. En geeft het hen ook de verantwoordelijkheid die ze dienen op te nemen.”