Een businessplan maken

voor

Naast een sterk concept is een volledig uitgewerkt business- of ondernemingsplan cruciaal. Zo’n plan bevat de doelstellingen van je onderneming en een strategie om die binnen een bepaalde termijn te behalen.

Zeker als je op zoek gaat naar financiering en je banken of investeerders wil overtuigen om met jou in zee te gaan, wordt een businessplan algauw een must. Maar ook als je helemaal geen commercieel doel voor ogen hebt, kan een businessplan je helpen om strategische keuzes te maken. Door alles (letterlijk) op papier te zetten, krijg je een beter overzicht, orden je je gedachten, en kan je op een gestructureerde manier feedback vragen op jouw plannen. Een businessplan is met andere woorden niet zomaar een verplicht nummertje, maar eerder een tool die je helpt om een doordachte aanpak te hanteren bij het opstarten van je onderneming.

In wat volgt, lees je hoe je van een ruw concept tot een visueel businessmodel komt, dat je vervolgens kan vertalen naar een businessplan.



In negen stappen naar een businessmodel

Businessplannen zijn vaak heel uitgebreide documenten. Bij het opstellen ervan heeft iedereen zo'n beetje zijn eigen manier van werken. De banken of financierders hebben uiteraard vooral oog voor de cijfertjes en de winstprognoses. Mogelijke partners hebben dan weer meer baat bij het hele plaatje, van wat je wil doen tot hoe je dat gaat uitwerken.

Dit klinkt misschien allemaal complex, maar de essentie is niet zo moeilijk. Om jouw activiteit te plannen, hoef je heus geen boek van 200 pagina’s neer te pennen. De Zwitserse managementgoeroe Alex Osterwalder ontwikkelde een tool waarmee je genoeg hebt aan één A4’tje en wat kernwoorden of zelfs tekeningen om je plan uiteen te zetten: het ‘Business Model Canvas’. Door er post-its aan toe te voegen, kan je het totaalplaatje van je activiteit(en) visualiseren.

Starters vertrekken uiteraard van een volledig leeg Business Model Canvas, maar wie al een onderneming heeft, brengt het best zijn huidige manier van werken eerst eens in kaart. Neem nadien een nieuw Business Model Canvas en teken daarop het nieuwe concept uit. Zo kan je het nieuwe project met je bestaande organisatie vergelijken. Dat helpt om het overzicht te bewaren. Zo zie je bijvoorbeeld meteen of er een verschil is in aanbod, of enkel in doelgroep.

Hieronder vind je de negen bouwblokken van het Business Model Canvas. Ze omvatten het concept, de manier waarop je het gaat realiseren en de manier waarop je er geld mee kan verdienen. Bij elk vakje staan enkele richtvragen die je op weg helpen.

  • Aanbod: Wat wil je afleveren?
    Kan je je activiteit duidelijk omschrijven? Wat maakt jouw activiteit anders dan die van de concurrentie? Hoe zou je jouw creaties, producten of diensten beschrijven?
  • Klanten: Tot wie richt je je?
    Kan je een aantal specifieke doelgroepen omschrijven?

  • Kanaal: Hoe breng je jouw aanbod tot bij je doelgroep(en)?
    Doe je dat rechtstreeks, of via een tussenschakel (een winkel, galerij, museum, partner, …)?

  • Relatie met je klanten: Hoe zorg je ervoor dat je doelgroep(en) geïnteresseerd blijven in wat je aanbiedt? Hoe onderhoud je je contacten met je doelgroep(en)?

  • Inkomsten: Hoe ga je geld verdienen? Maak je grote reeksen van gelijkaardige producten of is elke creatie uniek? Betaalt de klant ‘per stuk’, of lever je creatieve diensten waarvoor je per uur betaald wordt? Of misschien verhuur je jouw werk wel?

  • Kernactiviteiten: Wat ga je zelf doen? Denk eraan: voor alles wat je niet zelf doet, zal je partners moeten zoeken.

  • Mensen en middelen: Welk materiaal, welke kennis, welk personeel heb je nodig?

  • Partners: Alles wat je niet zelf wil doen, kan of moet je uitbesteden aan partners. Denk aan ontwikkeling, productie/uitvoering, marketing, pr,… Wie zijn jouw (mogelijke) partners?

  • Kosten: Wat zijn je grootste kosten? Tip: kijk even in de andere vakjes om alvast een idee te krijgen van de belangrijkste kostenposten.

Daarnaast is ook het startkompas van het Agentschap Innoveren en Ondernemen een handig document om de haalbaarheid van je project in kaart te brengen. Het startkompas vul je het best in nadat je aan de slag bent gegaan met het Business Model Canvas. Ten slotte kan je bij zo goed als elke bank een template voor een uitgebreider businessmodel downloaden.

Experimenteer met jouw businessmodel

Zodra het volledige canvas is ingevuld, kan je gaan experimenteren. Dat is nuttig om zicht te krijgen op de verschillende alternatieven voor jouw concept of de realisatie ervan. Maak minstens twee verschillende versies van jouw Business Model Canvas.

Wat als je nu eens een totaal andere doelgroep zou aanspreken? Stel dat je hippe T-shirts maakt voor tieners, wat zou er dan gebeuren als je je op peuters zou richten? Welke veranderingen zou dat teweegbrengen in de andere vakjes? Creëert het misschien nieuwe opportuniteiten?

Heb je de ambitie om binnen de designwereld erg vernieuwend te werken? Bied je een product aan waarvan er al veel varianten bestaan (bv. een stoel) en wil je vooral met je businessmodel een verschil maken? Dan helpt het om eens een ‘wat als’-scenario uit te denken. Wat als je je activiteit bijvoorbeeld traditioneel zou omschrijven als een combinatie van ‘geen eigen productie’ en ‘ontwerpen in opdracht’, maar je hetzelfde zou proberen te doen mét eigen productie en met ontwerpen op eigen initiatief? Misschien leidt deze oefening tot nieuwe inzichten. Om tot een originele twist in je aanbod of tot een hele andere manier van zakendoen te komen, kan je ook eens nadenken of je misschien aanpassingen kan doen aan:

  • samenwerkingen en interdisciplinariteit: kijk eens over de muurtjes van je eigen (sub)sector. Zijn er in andere velden of in de bredere maatschappij organisaties of personen waarmee je bijzonder vernieuwende samenwerkingen zou kunnen aangaan? Kan je je ontwerp of ontwerperscapaciteiten misschien inzetten in een hele nieuwe context? Of kan je die nieuwe context integreren in jouw werk? Denk out of the box! Design is overal aanwezig in de maatschappij, en bovendien overal nodig. Wat kan jouw creativiteit betekenen voor de wereld en vice versa?
     
  • klanten: klanten zijn niet zomaar mensen die je product of dienst aankopen. Zij kunnen het misschien mee creëren, veranderen, aanpassen of zelfs produceren. Alles hangt af van de relatie die jij (eventueel door de hele waardeketen heen) wil opbouwen met je uiteindelijke consument. Probeer je eens een atypische doelgroep in te beelden, en laat je inspireren tot een nieuwe manier van werken.
     
  • distributie: niet alle ontwerpen worden in winkels aangekocht en niet alle diensten zijn digitaal. Heb je wel een winkel nodig? Is streaming eventueel een optie? Of kan je werken met reproducties van een origineel exemplaar? Is de wereld van de apps iets voor jou? Misschien kan je je digitaal grafisch ontwerp wel op een originele manier vermaterialiseren? Kan een ontwerpproject volledig bestaan op sociale media? Kortom, denk na over de aard van je werk, hoe het normaal gezien tot bij de klant geraakt, en draai de zaken om. Gebruik eens een digitale technologie, of ga net eens volledig analoog.

Een businessmodel is nooit ‘af’

Het Business Model Canvas geeft een goed beeld van wat jouw onderneming doet en hoe je werkt. Sommige ondernemers gebruiken het als een houvast voor zichzelf en pinnen het vast aan de muur achter hun bureau. Anderen gebruiken het zelfs in hun interne communicatie.

Wat je er ook mee doet, onthoud dat het nooit ‘af’ is. De wereld rondom jou en jouw bedrijf verandert voortdurend en je kan niet anders dan daarop inspelen. Belangrijk bij het neerschrijven van het model is het ‘plannen’ zelf, en het oog hebben voor veranderende omstandigheden. Door hier bij stil te staan, ontdek je misschien wel nieuwe opportuniteiten die je verder kunnen helpen.

Het is dan ook een goed idee om je businessmodel te beschouwen als een soort ‘helikopteroverzicht’ dat niet alleen beschrijft hoe je waarde creëert, maar dat ook alle facetten in kaart brengt die hierop een invloed kunnen uitoefenen. Zo’n ‘helikopteroverzicht’ impliceert ook dat je regelmatig eens stilstaat bij het totaalplaatje dat je onder jou ziet, op de begane grond. Niet enkel als de zaken er slecht voor staan, maar ook in goede tijden loont het de moeite om (soms kleine) incrementele verbeteringen aan te brengen.

Van businessmodel naar businessplan

Als je het Business Model Canvas hebt ingevuld, dan heb je al een stevige, visuele basis voor jouw businessplan. Het ‘helikopteroverzicht’ en de grote lijnen liggen immers vast. Maar een volledig businessplan heeft toch meer om het lijf dan enkel een businessmodel: zo’n businessplan beschrijft niet alleen waar je bedrijf voor staat, wat de doelen zijn en hoe je ze gaat bereiken, maar schept ook duidelijkheid over...

  • het team: wie gaat welke stappen zetten en welke rollen opnemen?

  • de haalbaarheid, in de vorm van cijfers die aantonen dat er effectief een markt is voor jouw product, wie je potentiële klanten zijn, hoeveel dat er zijn, hoeveel ze bereid zijn te betalen,…

  • de financiële aspecten: hoeveel middelen heb je nodig om je plan te realiseren? Op welke termijn verwacht je welke return? Wat is het slechtst mogelijke en het best mogelijke scenario?

  • de prijs voor jouw werk, product of dienst

  • de materiële aspecten: welke middelen heb je nodig? (Een fabriek, machines, materiaal of andere goederen?)

  • de toekomstvisie, gegoten in een vijfjarenplan: hoe zie jij je onderneming evolueren?

Dit lijkt misschien een hele boterham, en je wil ook niet té veel hooi op je vork nemen. Toch haal je het meeste uit je ondernemingsplan als je het zelf schrijft. Op die manier word je immers gedwongen om over alle aspecten van je bedrijf na te denken en je concept helemaal helder te krijgen. Nood aan template voor een businessplan? Download het hier!

Voor het financiële luik van het ondernemingsplan kan je je wel laten bijstaan door je boekhouder. Het financieel plan geeft een overzicht van de verwachte inkomsten en uitgaven voor een periode van twee jaar. De belangrijkste onderdelen zijn:

  • de balans: een overzicht van de bezittingen (activa) en schulden (passiva) op het einde van het boekjaar
  • de resultatenrekening: de verwachte inkomsten en uitgaven voor de periode in kwestie

Naast een algemeen financieel plan is het ook slim een cashflowplanning of kasplanning op te maken. Iets lanceren gaat namelijk vaak gepaard met investeringen of prefinanciering. Je eerste inkomsten volgen pas (een hele tijd) na je eerste uitgaven. Je moet dus goed weten hoeveel startkapitaal je nodig hebt om de eerste maanden of jaren te overbruggen (de cash burn rate in het jargon). Trek voldoende tijd uit om je plan neer te schrijven en ga praten met de relevante partijen om de kosten en opbrengsten zo realistisch mogelijk in te schatten.

Graag wat hulp bij het opstellen van je ondernemingsplan? Overweeg dan de volgende mogelijkheden:

  • advies van Flanders DC

  • een individueel begeleidingstraject. Het UNIZO-traject Starten bestaat uit een mix van individuele coaching en workshops. Je wordt begeleid bij het schrijven van je ondernemings- en financieel plan. Met steun van de Vlaamse overheid betaal je hiervoor slechts 175 euro. Meer info vind je op www.unizo.be.

  • de experts op ons platform Kopiloot. Tientallen begeleiders op dit platform hebben ervaring met starten in de creatieve sector. Je kan ze filteren per sector, expertise of fase waarin je je bevindt. Bekijk de databank en stel meteen je vraag op www.kopiloot.be.

Lees in deze pdf alles over 'Start je onderneming' in design.

Download de pdf

Tools en templates

Het warm water opnieuw uitvinden heeft geen zin. En je hebt al genoeg andere dingen aan je hoofd. Laat je helpen door onze gebruiksklare documenten.

Events en workshops

De creatieve sector lééft. Dankzij deze events en workshops hou je de vinger aan de pols.