De praktische kant van een eigen onderneming

voor

Naast een concept en een plan moet je ook heel wat praktische zaken in orde brengen om je project effectief te mogen uitvoeren. Je moet een aantal wettelijke verplichtingen nakomen en bepaalde registraties regelen.

De eerste vraag die je moet beantwoorden, is onder welk statuut je wil werken. Het statuut van zelfstandige is heel gebruikelijk, maar je kan net zo goed werken als bediende via een Sociaal Bureau voor Kunstenaars. Die laatste optie is vooral populair in de audiovisuele sector of in de podiumkunsten. Beide systemen hebben hun voor- en nadelen, die we in wat volgt voor jou op een rijtje zetten.



Starten als zelfstandige

De voorwaarden

Je bent overtuigd van je eigen idee en ondernemingsplan en wil nu starten met je eigen zaak. In België mag je starten met een eigen zaak als je aan de volgende voorwaarden voldoet:

  • je bent meerderjarig
  • je bezit je burgerrechten
  • je bent handelingsbekwaam
  • als je geen Belg of geen EER-burger bent, moet je over een verblijfsvergunning beschikken en houder zijn van een beroepskaart

Door een wetswijziging is het sinds 1 september 2018 niet langer verplicht om een attest basiskennis bedrijfsbeheer voor te leggen om een zaak op te richten. Toch blijft het aangeraden om vooraf een goede basiskennis op te doen over financieel en bedrijfsbeheer, al dan niet via een extra opleiding.

Sinds 1 januari 2019 is het niet meer nodig om over een attest van beroepsbekwaamheid te beschikken. Voor het uitoefenen van een vrij beroep, een intellectueel beroep of een vrij dienstverlenend beroep heb je wel nog het vereiste diploma en een erkenning nodig. Meer informatie en een overzicht van deze beroepen vind je op de website van VLAIO.

Hoofdberoep of bijberoep?

Wil je zelfstandige in hoofdberoep worden, of start je liever in bijberoep? Bij de tweede optie heb je naast je zelfstandige activiteit nog een andere job. Die hoofdactiviteit moet aan een aantal voorwaarden voldoen:

  • als loontrekkende moet je minstens halftijds werken
  • in het onderwijs moet je een betrekking van minstens 60% hebben
  • als ambtenaar moet je minstens 200 dagen ofwel acht maanden per jaar werken, en je werkrooster moet minstens overeenkomen met een halftijdse job

Als zelfstandige in bijberoep heb je dezelfde wettelijke verplichtingen als iemand in hoofdberoep, en moet je net zo goed sociale bijdragen betalen. Ook niet onbelangrijk: voor je belastingaangifte tellen zowel je inkomsten uit je hoofd- als bijberoep.

Hou er tot slot rekening mee dat er bijzondere maatregelen gelden wanneer je als zelfstandige in bijberoep iemand in dienst neemt. Voor meer informatie surf je het best naar de website van de Sociale Zekerheid Zelfstandige Ondernemers.

Wil je zelfstandige worden en ben je werkloos? Dan kan dit via de maatregel 'Springplank naar zelfstandige'. Door deze maatregel kan je gedurende 12 maanden een activiteit als zelfstandige in bijberoep uitoefenen zonder dat je je uitkering verliest. Er gelden wel enkele voorwaarden. Meer informatie kan je vinden op de website van de VDAB.

De eerste formaliteiten

Voor je kan starten als zelfstandige of met activiteiten voor je eigen vennootschap, moet je enkele formaliteiten in orde brengen. Hieronder krijg je een handig overzicht. Je kan ook informatie vinden op de websites van Agentschap Innoveren en OndernemenUNIZO of Voka. Tot slot biedt de publicatie ‘Zelfstandige worden’ van de FOD Economie een schat aan informatie.​

Even de belangrijkste punten op een rijtje...

  • Kies je ondernemingsvorm
    De keuze van ondernemings- of rechtsvorm brengt namelijk bepaalde voor- en nadelen en wettelijke verplichtingen met zich mee. Je hebt grofweg twee opties: starten met een eenmanszaak of een vennootschap oprichten. Daarnaast moet je beslissen of je je zelfstandige activiteit gaat uitvoeren in hoofdberoep of in bijberoep (zie hoger).

  • Open een zichtrekening
    Ook al is financieel gewin misschien niet je belangrijkste motivatie om een eigen zaak te starten, toch kan je niet zonder een zichtrekening. Open er eentje bij een financiële instelling in België, ofwel op je eigen naam of op naam van je vennootschap. Deze zichtrekening gebruik je uitsluitend voor je beroepsactiviteit. Je zal je rekeningnummer snel uit het hoofd kennen, want je moet het op al je handelsdocumenten vermelden.

  • Vraag een ondernemingsnummer aan en schrijf je in bij een ondernemingsloket
    Al wie een handelsactiviteit wil uitoefenen (en tot die groep behoor jij nu ook), moet zich inschrijven in de Kruispuntbank van Ondernemingen (KBO). Dit kan je doen bij een ondernemingsloket naar keuze. Op de website van de FOD Economie vind je een lijst met erkende ondernemingsloketten. Het ondernemingsloket voert je gegevens in de KBO in. De registratie van een vennootschap in de KBO gebeurt dan weer door de griffier van de rechtbank van koophandel. Ook na deze registratie van de vennootschap door de griffier moet je je vennootschap nog inschrijven bij een ondernemingsloket. Na de inschrijving ontvang je je uniek, tiencijferig ondernemingsnummer. 

  • Activeer je btw-nummer
    Als je je ondernemingsnummer op zak hebt, kan je je aanmelden bij de btw-administratie voor je btw-identificatienummer. Als je wil, kan het ondernemingsloket dit ook voor je regelen (tegen betaling). Nu ben je in business en ben je in principe btw-plichtig. (Met de verschillende btw-tarieven en -stelsels gaan we je hier niet lastigvallen. Daarvoor kan je op de website van de FOD Financiën terecht, of bij VLAIO). Waarom zeggen we dat je ‘in principe’ btw-plichtig bent? Omdat bepaalde kleine ondernemingen een uitzondering vormen.

Als je per jaar minder dan 25.000 euro omzet hebt, kan je ervoor kiezen om vrijgesteld te worden van btw, waardoor je administratieve en fiscale verplichtingen natuurlijk aanzienlijk verminderen. Je moet nog steeds een btw-nummer aanvragen, maar je mag geen btw aanrekenen aan je klanten (en geen btw aftrekken voor beroepskosten en investeringen) en je hoeft geen btw-aangiftes te doen. Op je facturen vermeld je simpelweg ‘kleine onderneming onderworpen aan de vrijstellingsregeling: btw niet toepasselijk’. Meer weten? De website van de FOD Financiën brengt redding.

  • Sluit je aan bij een sociaal verzekeringsfonds
    Als zelfstandige (zowel in hoofd- als in bijberoep, en of je nu bestuurder, zaakvoerder of werkende vennoot bent) moet je je voor de aanvang van je activiteit aansluiten bij een sociaal verzekeringsfonds naar keuze of bij de Nationale Kas voor Sociale Verzekeringen. De website van de Sociale Zekerheid Zelfstandige Ondernemers of RSVZ bevat een lijst van erkende verzekeringsfondsen. Elk kwartaal betaal je sociale bijdragen, waardoor je recht hebt op:

    • gezinsbijslag
    • tussenkomst bij ziekte en invaliditeit
    • pensioen
    • palliatief verlof
    • een voortgezette verzekering bij stopzetting
    • een faillissementsverzekering
  • Sluit je aan bij een ziekenfonds
    Tot slot moet je je aansluiten bij een ziekenfonds naar keuze, om in orde te zijn met je ziekteverzekering. Als je al bij een fonds aangesloten bent, volstaat het om de wijziging van je statuut te melden.

Algemene startkosten

Je vestigen als zelfstandige of het oprichten van een onderneming brengt kosten met zich mee. Je krijgt online een goed overzicht van mogelijke kosten. De belangrijkste zetten we hier op een rijtje: je inschrijving in het KBO, de activatie van je BTW-nummer en de publicatie in het Belgisch Staatsblad.

Wil je een bv, cv of nv wil oprichten? Dan moet je langsgaan bij een notaris voor een notariële akte. (Hoor je het in Keulen donderen? Dan lees je er het deel over de verschillende ondernemingsvormen het best nog eens op na.) Zo’n akte kost tussen de 800 en 1.200 euro. Je zal voor de oprichting ook een financieel plan nodig hebben. De inhoud hiervan is wettelijk vastgelegd. Als je een financieel plan laat opstellen door een boekhouder, moet je ongeveer 650 euro neertellen. Om te bewijzen dat je het ingebrachte geld volstort hebt, moet je een bankattest aanvragen. Dit kost ongeveer 50 euro. Bij een inbreng in natura of 'nijverheid' heb je een verslag van een bedrijfsrevisor nodig. Dat kost je ongeveer 1.250 euro.

Opdrachten aannemen als bediende

Het is niet altijd even makkelijk om te beslissen welk statuut voor jou het beste is. In België bestaat er bijvoorbeeld geen apart sociaal zekerheidsstatuut voor kunstenaars, maar zijn wel bepaalde ‘voordeelregels’. De sociale zekerheid kent maar drie soorten statuten: je bent ofwel ambtenaar, ofwel werknemer ofwel zelfstandige. Als kunstenaar kan je ervoor kiezen om als zelfstandige te werken, maar dat betekent wel dat je geen inkomsten hebt in periodes zonder opdrachten. Je kan ook als werknemer aan de slag gaan via een arbeidscontract voor een bepaalde opdracht. Je werkgever kan dit contract (voor bepaalde of onbepaalde duur) rechtstreeks aanbieden of je via een Sociaal Bureau voor Kunstenaars in dienst nemen.

Vaak kiezen kunstenaars voor een combinatie waarbij ze bijvoorbeeld werknemer zijn in hoofdberoep en kunstenaar als zelfstandige in bijberoep. De website van Cultuurloket helpt je vast op weg!

Sociaal Bureau voor Kunstenaars

Wil je graag freelance opdrachten aanvaarden, maar zie je het niet zitten om zelfstandige te worden of een arbeidscontract af te sluiten? Dan is werken via een Sociaal Bureau voor Kunstenaars (SBK) jou op het lijf geschreven. Als je via zo’n bureau werkt, kan je verschillende opdrachten van verschillende opdrachtgevers aannemen zonder dat je zelfstandige moet worden. In de creatieve sector heb je wellicht vaak verschillende opdrachtgevers, wat voor een ingewikkelde administratie zorgt. Werken via een Sociaal Bureau voor Kunstenaars betekent dat je maar één werkgever hebt. Zij nemen jou in dienst voor het met jouw opdrachtgever overeengekomen bedrag en sturen je opdrachtgever de factuur. Het bureau betaalt jou uit, zelfs al heeft de opdrachtgever nog niet betaald. En dat is nog niet alles. Het Sociaal Bureau voor Kunstenaars brengt als juridische werkgever alle administratie, sociale documenten en wettelijke betalingen in orde. Het resultaat? Jij geniet van het comfortabele statuut van werknemer, zonder al het papierwerk. Meer informatie over de werking van de Sociale Bureaus voor Kunstenaars vind je op de website van Cultuurloket. Benieuwd bij welke bureaus je allemaal terecht kan? Cultuurloket maakte er een overzicht van.

Informeer je voldoende voordat je in dit systeem stapt, zeker als je het combineert met een statuut als zelfstandige in bijberoep of als kunstenaar. Weet ook dat jij en je opdrachtgever alle afspraken rond werkuren, plaats en verloning zelf moeten overeenkomen. 

Kunstenaarsstatuut

De term ‘kunstenaarsstatuut’ kan voor verwarring zorgen, omdat er eigenlijk geen apart sociaal statuut voor kunstenaars bestaat. De term ‘kunstenaarsstatuut’ verwijst naar speciale maatregelen om kunstenaars in te passen in het werkloosheids- en sociale zekerheidsstelsel. Denk hierbij aan de oprichting van de Sociale Bureaus voor Kunstenaars (SBK), de kleine vergoedingsregeling en de voordeelregeling bij de werkloosheidsuitkeringen. De Commissie Kunstenaars reikt de kunstenaarsvisa uit. Meer informatie hierover kan je vinden op de website van de sociale zekerheid, in de brochure ‘Het kunstenaarsstatuut’ van Cultuurloket of op de website van Cultuurloket.

Ben je een kunstenaar die als werknemer werkt via een rechtstreeks arbeidscontract of via een SBK, dan heb je recht op een werkloosheidsuitkering en andere voordelen.

Om aanspraak te maken op zo’n werkloosheidsuitkering, moet je zoals elke bediende ‘je recht op uitkering openen’ (zoals dat heet) door voldoende gewerkt te hebben. Het enige verschil met bedienden is dat kunstenaars hun aantal dagen aantonen op basis van een taakloon in plaats van met dagen of uren. Een bijkomend voordeel: eenmaal je je uitkering hebt, daalt het percentage van je uitkering niet als je voldoende artistieke prestaties levert. Klinkt ingewikkeld? Dat is het eigenlijk niet, zeker niet als je de website van de RVA erbij neemt.

Werken met een onkostenvergoeding

Voor de vergoeding van kleine artistieke activiteiten die in opdracht gebeuren, kan je gebruik maken van de zogenaamde ‘kleine vergoedingsregeling voor kunstenaars’. Je rekent dan een forfaitaire onkostenvergoeding aan die te vergelijken is met de vrijwilligersvergoeding, maar dan voor artistieke opdrachten. Deze vergoeding is belastingvrij en je hoeft er geen sociale bijdragen op te betalen. Er zijn wel een aantal voorwaarden aan verbonden (bedragen 2022):

  • maximaal 134,63 euro per dag per opdrachtgever
  • niet meer dan zeven dagen na elkaar bij dezelfde opdrachtgever
  • niet meer dan dertig dagen per jaar
  • maximaal 2.692,64 euro per jaar

Zoals je merkt, is deze vergoeding vooral bedoeld voor sporadische, kleinere opdrachten. Als je van deze regeling gebruik wil maken, moet je wel over een kunstenaarskaart beschikken. Eentje aanvragen? Alle info vind je op de website van Artist at Work.

Lees in deze pdf alles over 'Start je onderneming' in design.

Download de pdf

Events en workshops

De creatieve sector lééft. Dankzij deze events en workshops hou je de vinger aan de pols.