Zit jij met vragen over de bescherming van je werk? Dan ben je niet alleen. Intellectuele eigendom is één van de meest bevraagde topics in onze advieswerking. We geven je graag vijf tips en laten enkele creatieve ondernemers aan het woord over hoe zij hun rechten bewaken. Kan je zelf nog wat hulp gebruiken, dan staan we je graag bij met persoonlijk advies

Wil je op de hoogte gehouden worden van nieuwe artikels in dit magazine? Schrijf je in op onze nieuwsbrief!

1. Ken je rechten

Ook zonder actie te ondernemen heb je intellectuele eigendomsrechten. Wees je daarvan bewust. Als je een werk creëert, zoals een schets, een 3D-tekening, een muziekstuk, een kunstwerk, een tekst, een foto, een meubel of een kledingstuk, ontstaat er automatisch auteursrecht. Dat recht is geldig tot 70 jaar na je overlijden en bestaat uit twee soorten rechten, het morele en het vermogensrecht. Het vermogensrecht is het recht om munt te slaan uit het werk.  Enkel de auteur — jij dus — heeft het recht om kopieën, reproducties of adaptaties van het werk te maken. Dat recht kan je afstaan aan anderen (overdracht) of in bruikleen geven (licentie), in ruil voor een vergoeding. Wat je niet kan afstaan, zijn je morele rechten. Een eerste moreel recht is het recht op publiekmaking: het recht om je werk bekend te maken, of net niet. Als jij een werk niet goed vindt en in de vuilnisbak kiepert, heeft niemand het recht om het toch publiek te maken. Ten tweede is er het vaderschapsrecht: het recht om je werk bekend te maken onder jouw naam, een pseudoniem of anoniem. Tot slot heb je ook het recht op eerbied voor je werk. Je kan je verzetten tegen verminking van je werk die je eer of reputatie schaadt. Hoewel je deze rechten niet kan afstaan, kan je er wel bepaalde afspraken rond maken. Zo kan je met een opdrachtgever overeenkomen dat je naam niet vermeld hoeft te worden of dat bepaalde aanpassingen van het werk toegelaten zijn. Het auteursrecht is gratis en ontstaat automatisch, maar het is soms moeilijk aan te tonen wanneer je precies een bepaald werk gecreëerd hebt. Daarom kan het handig zijn om een officiële registratiedatum toe te kennen, dat je bij discussie als bewijs kan gebruiken.

Als je 2D- of 3D-creaties maakt, zoals een meubel, een kledingstuk, een handtas, een grafisch ontwerp, een foto, dan krijg je automatisch een tweede soort recht: het niet-geregistreerd gemeenschapsmodel. Dat recht beschermt de uiterlijke vorm van je ontwerp tegen opzettelijke namaak voor een periode van drie jaar nadat je het publiek maakte. Het is geldig in de hele Europese Unie. Voorwaarde is dat je werk nieuw is en een eigen karakter heeft. Het is ook mogelijk om een geregistreerd model te verkrijgen. Dat is betalend, maar biedt een aantal voordelen.

2. Maak duidelijk dat je je rechten kent

Heel veel misbruik van rechten gebeurt niet moedwillig, maar omdat de inbreukpleger niet beseft dat het werk beschermd is of omdat een opdrachtgever niet precies weet welke rechten hij precies heeft op het werk dat hij bestelde. Wees daarom duidelijk over je rechten:

  • Vermeld copyright bij je werk en op je website. Dat is niet verplicht, maar geeft duidelijk aan dat er auteursrecht op het werk rust en aan wie er toestemming moet gevraagd worden om het werk te gebruiken. Heidi Camilla De Windt, mede-zaakvoerder van Ontwerpstudio Filip Janssens beaamt: “Zowel op Instagram als op Facebook vermelden we dat alle ontwerpen onder auteursrecht van Filip vallen. Daarnaast zorgen we ook altijd voor een duidelijke consequente benaming van alle foto’s die we uploaden. In de bestandsnaam vermelden we altijd ‘Filip Janssens’, het jaartal en de naam van het ontwerp. Als mensen dan bijvoorbeeld een van onze foto’s op Pinterest pinnen, zien hun volgers of anderen die op hun bord terechtkomen wie de ontwerper is van het werk."
Filip Janssens en Heidi Camilla De Windt

Filip Janssens en Heidi Camilla De Windt © Thomas Lenaerts

  • Zorg voor algemene voorwaarden en duidelijke afspraken met je klant. In je algemene voorwaarden neem je best een passage op over intellectuele eigendom. Daarin stel je dat alle intellectuele eigendomsrechten jou toebehoren en dat na betaling van je factuur bepaalde rechten in bruikleen worden gegeven of overgedragen naar de klant, zoals bepaald in de offerte. Op je offerte en factuur geef je dan duidelijk weer welke rechten inbegrepen zijn in de totaalprijs: bijvoorbeeld het gebruik van een campagnebeeld voor online en offline media binnen Europa, onbeperkt in de tijd. Communiceer open met je klant. Het is goed dat hij weet wat hij met je werk kan doen en dat wijzigingen bijvoorbeeld niet zijn toegestaan zonder jouw goedkeuring. 

“Wij werken graag in vertrouwen met onze klanten en partners en sluiten geen zware overeenkomst over de rechten op ons werk. Wel spreken we alles goed door en verwijzen naar die afspraken, zowel in onze algemene voorwaarden als op de offerte.”

Heidi Camilla De Windt,

Ontwerpstudio Filip Janssens

3. Kijk ook naar de rechten van anderen

Dat jij rechten hebt op je creaties, impliceert dat anderen die ook hebben. Gebruik nooit zomaar een foto of ontwerp van anderen, ook al ken je de auteur niet. Maak je iets samen met anderen, vraag dan aan alle auteurs toestemming voor je iets met het werk doet. Stel dat je een dichtbundel illustreert, dan moet je ook toestemming vragen aan de dichter, voor je een pagina uit het boek op je website mag plaatsen. Vraag je tot slot aan anderen om in jouw opdracht iets te creëren, zoals een logo of een fotocampagne, maak dan duidelijke afspraken over de auteursrechten

“Voor elk individueel juweel start het idee bij één van ons, de anderen geven vervolgens vanuit hun eigen perspectief feedback. Zo wordt het een echt Studio Collect-ontwerp, van ons samen. Om onduidelijkheid of problemen te vermijden, staan we elk onze auteursrechten af aan onze vennootschap.”

Saskia Govaerts,

Studio Collect

4. Lees de kleine lettertjes bij samenwerking

Is een bedrijf geïnteresseerd om je meubel op de markt te brengen, ga je samenwerken met een uitgever of publisher of maak je een creatie in het kader van een wedstrijd, lees de overeenkomst dan heel goed na. Wat gebeurt er met jouw rechten? Vaak geef je met zo’n overeenkomsten bepaalde rechten in licentie of wordt er zelfs verwacht dat je ze overdraagt. Om welke rechten gaat het, voor welke periode en welk geografisch gebied geef je een licentie? Gaat het om een exclusieve licentie? Wat na beëindiging van de overeenkomst? Geeft de andere partij garanties voor de moeite die ze zullen doen om je werk te promoten of verkopen?

Studio Collect

Studio Collect © Pat Verbruggen

Studio Collect heeft heel wat ervaring met samenwerking. Saskia Govaerts: “Geregeld ontwikkelen we een collectie samen met, of in opdracht van een ander merk. Goede afspraken over wie bijvoorbeeld de productie financiert of via welke kanalen de juwelen verkocht worden, hebben we altijd gemaakt. Over de auteursrechten stond er nooit echt iets op papier. Tot we een keer met een groter bedrijf in zee gingen. Zij stelden een contract voor waarin stond dat we onze auteursrechten volledig zouden overdragen en niet met andere merken uit hetzelfde segment zouden samenwerken. Dat heeft ons wel wakker geschud. We hebben een nieuw contract voorgesteld waarin we onze rechten in licentie geven en elkaar gedurende een beperkte periode exclusiviteit beloven, wat door de andere partij gelukkig meteen aanvaard werd. Maar sindsdien zijn we voorzichtiger. We beseffen dat samenwerkingen fijn zijn, maar ook goede afspraken op papier vergen. Zeker als je samenwerkt met bedrijven die groter zijn dan jezelf of die in een andere fase zitten."

5. Overweeg om je merk te registreren

Behalve je werk kan je ook je merk beschermen: de naam waaronder je jouw producten of diensten verkoopt. Dat lijkt wat een vreemde tip in het rijtje omdat het niet rechtstreeks over je werk gaat, maar een sterk merk straalt ook af op je product. Potentiële klanten verkiezen bijvoorbeeld jouw product omdat je merk voor hen een kwaliteitsgarantie inhoudt of omdat ze zich graag associëren met je merk. Ze zullen dan eerder voor jouw originele werk kiezen dan voor een eventuele kopie.

In de regio waarbinnen je bekend bent, geniet je automatisch van een bescherming van je handelsnaam. Dat wil zeggen dat niemand in diezelfde regio een gelijkaardige activiteit onder dezelfde (of zeer gelijkende) naam kan doen. Wil je graag extra bescherming voor je merknaam (of logo), dan kan je een merkregistratie doen. Voor een relatief lage kost (vanaf ongeveer 250 euro in de Benelux) heb jij voor een periode van tien jaar het exclusieve gebruiksrecht van jouw merk, voor gelijkaardige producten of diensten. Zo kan je je merk alvast beschermen in regio’s waarbinnen je actief wil zijn, maar nog niet bekend bent, bijvoorbeeld de volledige Benelux, de VS, Duitsland, Frankrijk,... Een geregistreerd merk heeft ook het voordeel dat er een waarde tegenover staat. Je kan je merk verkopen of in licentie geven tegen anderen. Tot slot kan je op basis van je merk ook een domeinnaam claimen. Als iemand ander een domeinnaam heeft gekocht met jouw merknaam erin, dan kan jij die opeisen.

Saskia Govaerts: “In 2016 merkten we dat COS een kopie van een van onze juweelontwerpen in haar winkels verkocht. Toen we een advocaat onder de arm namen om de zaak op te lossen, werd duidelijk dat we best wat meer inspanningen deden om ons merk en onze ontwerpen veilig te stellen. We kozen voor een merkregistratie in de Benelux, met de bedoeling om die nadien internationaal uit te breiden.”

Studio Collect

Studio Collect © Lien Sledsens

Studio Collect


Zit jij met vragen over de bescherming van je werk? Boek kosteloos een adviesgesprek bij Flanders DC en we bekijken samen wat je (beter) kan doen!