WOOD-DESIGN, één van de goedgekeurde projecten van Vlaanderen Circulair, had als doel de houtindustrie verder verduurzamen met behulp van sociaal, ecologisch en economisch design. In de houtverwerkende sector blijft steeds een grote hoeveelheid resthout over. Hoewel een groot deel daarvan dienst doet als energiebron, verwerkt of gecomposteerd wordt, vinden minder courante houtsoorten of minderwaardig hout al snel hun weg naar de brandhoutmarkt. WOOD-DESIGN moedigde daarom bosexploitanten en houtverwerkende bedrijven aan om met behulp van designers op zoek te gaan naar duurzame en alternatieve bestemmingen voor hun reststromen.

Industrieel productontwerper Ellen Comhaire (Spink) is gespecialiseerd in biofabricage en circulaire economie. Ze ging aan de slag met de reststromen van IDE Woods, dat de grootste naaldhoutzagerij van Vlaanderen en een productielijn voor gevingerlast hout bezit.

Ellen wilde iets ontwerpen dat zowel nieuw als circulair was en onschadelijk voor mens en natuur. Ze ontwikkelde Tranquilitree, pads die bomen helpen om de eerste jaren na aanplanting gezond door te komen. De pads beschermen de boom tegen uitdroging en concurrerende vegetatie, en als het regent of als ze bewaterd worden, geven ze hun nutriënten vrij aan de bodem. Ze zijn gemaakt uit lokale laagwaardige reststromen. Zo bestaat de buitenkant uit jute die achterblijft na de import van voedingswaren. De inhoud varieert naargelang de te beschermen boomsoort, maar bestaat grotendeels uit plaatselijk zaag- en snoeiafval. De naam Tranquilitree verwijst zowel naar de rustigere omstandigheden voor de boom in zijn eerste jaren op de nieuwe locatie, als naar het verminderde onderhoud voor de aanplanter.

Ontwerper Frederik Delbart is met zijn studio actief in uiteenlopende domeinen binnen de designwereld, van productontwerp, creative direction tot strategic change management. Hij helpt zijn klanten en hun merken op weg naar een gezondere toekomst, zowel voor het bedrijf als voor de maatschappij, onze planeet en haar gebruikers. Hij werd gekoppeld aan Thys Hout, een zagerij en een houthandel die veel hoogwaardig resthout van eik als brandhout verkoopt.

Samen met Steven Gauwberg, gepassioneerd meubelmaker, houtbewerker en bezieler van Houtentiek, ging hij aan de slag met overschotten gedroogde eik, die ze ontdeden van het zachtere spinthout en de verduurde schors om ze vervolgens af te schuren en weer aan elkaar te verlijmen. Frederik ontwierp twee verschillende collecties waar elk ontwerp gebruik maakt van een ander type en afmeting van het resthout. Voor The Edges of The Tree gebruikt hij enkel de kleinste stukjes, waarbij alle stappen van de verzaging van boom tot plank eigenlijk in omgekeerde volgorde doorlopen worden, door alle rechte en schuine zijdes weer te verlijmen tot robuuste salontafels met een sterk grafisch lijnenspel. Voor The Whimsical Tree legde hij langere stukken naast elkaar waarbij de imperfecte zijde zichtbaar blijft aan de onderkant. Elk object uit deze collectie is uniek. Vandaag zijn ze opgevat als snijplanken en salontafels, maar later ook als eettafels, op maat van de eindgebruiker. Delbart koos transparante buizen van borosilicaatglas als onderstel, wat ervoor zorgt dat de massieve planken lijken te zweven.

Ontwerpster Rayah Wauters en boomchirurg Niels Arnauts zijn de gezichten achter NAUWAU. Het duo wil zoveel mogelijk lokaal en verantwoord gekapte bomen recupereren door ze in te zetten als bouwsteen en niet als brandstof. Iedereen die met bomen werkt, heeft reststromen waarmee ze niet bij traditionele spelers terechtkunnen. Minder geliefde boomsoorten, grote takken, stammen die kampen met schimmelaantasting of stormschade,… Met een open blik kom je volgens NAUWAU ver. Er staat een nieuwe generatie aan verwerkers te wachten op een eerlijke grondstof van eigen bodem, al dan niet met een hoekje af. Ze werden gekoppeld aan bosexploitant, rondhout- en brandhouthandelaar Marc Goossens.

Het duo ontwikkelde Timbr, volgens de bedenkers de Tinder van de houtsector, want het koppelt bomen met bouwers. Het platform verbindt aanbieders van massief hout met zij die ernaar op zoek zijn. Professionals en particulieren actief in de groensector kunnen er op een gemakkelijke en doeltreffende manier hun reststromen verkopen aan ontwerpers, schrijnwerkers, kunstenaars of de handige DIY-er. Dat gebeurt via een applicatie die automatisch het beste houtlot voorstelt aan de hand van een aantal criteria, zoals houtsoort, dikte, lengte, vochtigheidsniveau en herkomst. Daarnaast wordt Timbr ingezet om te informeren, inspireren en het gebruik van hout van hier te behartigen.

Studio Plastique is een samenwerking tussen ontwerpers Archibald Godts en Theresa Bastek, die de studio oprichtten na hun studies aan de Design Academy in Eindhoven. Het herdenken van hun relatie met de natuur, productiemethoden, materiaalkringlopen en economische mogelijkheden staat centraal. Zij gingen aan de slag met reststromen van houthandel Vercruysse die ook in minder evidente soorten handelt.

Studio Plastique wil het potentieel van ondergewaardeerde houtsoorten belichten, en zo de druk op overgeëxploiteerde soorten verlagen. Ze ontwierpen +52, een houten opstapje dat ook als geïmproviseerde stoel dienst kan doen. Bijzonder is dat +52 niet ontworpen is om steeds in dezelfde houtsoort te worden gemaakt, maar dat diverse lokale en globale soorten met uiteenlopende eigenschappen kunnen worden gebruikt. De aanpasbare dikte zorgt ervoor dat het eindproduct altijd voldoende sterk is en dat het hout niet krom trekt. Op esthetisch vlak ontstaat er hierdoor een spel van verschillende kleuren en texturen.

Ontwerpers Giel Dedeurwaerder en Brent Neve zijn het duo achter Utilise.objects. Hun ontwerpen staan voor puurheid van materiaal en vorm. Voor WOOD-DESIGN gingen ze aan de slag met resten populierenhout van bosexploitant en rondhouthandelaar Cohout.

Het resultaat van hun eerste project 'biodiversiteit' is tweeledig. Ze ontwierpen drie objecten gemaakt uit zaagresten van op bool gezaagde boomstammen die ten dienste staan voor verschillende dier- en plantensoorten. Daarmee willen ze mens en natuur dichter bij elkaar te brengen. Ieder object spreekt een andere groep organismen aan. Zo zorgt Wand voor een rust- en nestplaats voor bestuivers die de natuurlijke kringloop in de tuin helpen bevorderen. Bodem biedt dan weer bescherming voor insecten als naaktslakken, pissebedden en duizendpoten. Staand, tot slot, is een geliefkoosde plek voor vlinders, lieveheersbeestjes en andere gevleugelde insecten. Utilise.objects won hiermee  dit jaar de bronzen Henry van de Velde Award in de categorie Environment.

Maar het duo ging nog een stapje verder. Ze ontwierpen een installatie die na een tijdje wordt overgenomen door de natuur om zo steden en gemeenten te verduurzamen. Het groen zorgt onder meer voor waterretentie, koolstofopslag en luchtzuivering en heeft bovendien een positief effect op onze fysieke en mentale gezondheid. Na een à twee jaar ontkiemen de eerste planten en ontstaat er mosvorming waarna de natuur de installatie steeds meer overneemt tot de stad of gemeente een spontaan ontstaan stukje groen rijker is. Met dit project willen ze burgers ook sensibiliseren. Ze gaan met het project aan de slag voor de stad Kortrijk.

Voor een tweede project wil het duo de connotatie van populier veranderen. In design, architectuur en constructie wordt populier weinig tot niet gebruikt. Toch werd populier in de geschiedenis vaak gebruikt voor onder meer meubels en voor middeleeuwse constructies. Aan de hand van experiment en onderzoek slaagden Giel en Brent erin het oppervlak van populier te densificeren. Daaruit kwamen nieuwe toepassingsgebieden waarbij de volledige stamwaarde van een boom verwerkt wordt. De houtsoort in deze toestand laat dankzij zijn lokale en snelgroeiende eigenschap toe om een ideale concurrent te zijn voor de naaldhoutindustrie.

De verschillende projecten zullen te zien zijn in het Design Museum in Gent tijdens Design Fest Gent van 22 april tot en met 5 mei.

Tijdens het project werd van elk duo ook een filmpje gemaakt. Bekijk ze allemaal op Youtube.