Naar een circulaire economie met CIRCO

Naar het overzicht

In de transitie naar een circulaire economie spelen ondernemers en ontwerpers een cruciale rol. Om hen de kennis en tools te geven om deze uitdaging aan te gaan, ontpopte Flanders DC zich als de Vlaamse CIRCO Hub. Wij spraken met trainer AnnaMariaCornelia De Gersem, die bedrijven en ontwerpers begeleidt om circulaire kansen te verkennen.

Wil je op de hoogte gehouden worden van nieuwe artikels in dit magazine? Schrijf je in op onze nieuwsbrief!

In de overgang naar een circulaire economie heeft design een sleutelpositie. De manier waarop producten ontworpen worden en de beslissingen die men neemt tijdens de productieprocessen, bepalen immers in sterke mate hun levensduur en herbruikbaarheid. Toch vraagt de transitie naar een circulaire economie om meer dan goede ideeën en intenties. Bedrijven hebben nood aan concrete tools en methodes om hun producten en processen te verduurzamen. Om maakbedrijven en ontwerpers de principes van circulair design te helpen toepassen, werd Flanders DC in 2024 de Vlaamse CIRCO Hub.

Het bundelt de expertise rond circulair ondernemen en ontwerpen op één plek, en volgt daarbij de visie van het succesvolle Nederlandse transitieprogramma CIRCO, dat bedrijven informeert over waardeverlies en -creatie. Om die kennis vlot over te dragen, werkt elke Hub met ervaren trainers, die bedrijven en designers begeleiden met trainingsprogramma's om hun circulaire kansen te verkennen. Voor Flanders DC is dat onder meer AnnaMariaCornelia De Gersem.

AnnaMariaCornelia, wat is jouw achtergrond in circulaire economie?

Ik heb een achtergrond in systemisch design en ga steeds op zoek naar de connectie tussen mensen en systemen. Na posities aan academische instellingen zoals TU/Eindhoven, TU/Delft en Design Academy Eindhoven, kreeg ik de kans om bij een Belgisch textielbedrijf circulariteit in zijn totaliteit te begrijpen en te implementeren op industrieel niveau. Ik heb toen veel rondgereisd om uit te zoeken wat er stap voor stap in het ontwerp- en productieproces gebeurt en hoe je dat kan optimaliseren. Ik keek naar de lowhanging fruits bij productieafval (kleine acties met impact, red.) en ontwikkelde een overzicht van de systemen die aan elkaar gekoppeld zijn. Dat gaat om de noodzakelijke ontwerpsystemen, productie en mandaten, en nieuwe instrumenten zoals een digitaal productpaspoort en een circulair product met de juiste materiaalkeuze. Tijdens dat project merkte ik dat er nog veel werk aan was in deze en andere sectoren. Om mijn expertise te delen, startte ik daarom in 2024 mijn organisatie ‘Circle of Circularity’.

Circulair ondernemen en ontwerpen, wat betekent dat voor jou?

Het begint met de vraag: hebben we dit product nodig en zijn er al alternatieven op de markt die we kunnen aanpassen?

En hoe zorg je ervoor dat de grondstoffen zo lang mogelijk meegaan in de gehele economie, in plaats van deze aan het einde van hun levensduur te verbranden of op een vuilnisbelt te gooien. Dat betekent dat je je bewust bent van welke grondstoffen je gebruikt, wat ermee gebeurt in de keten, en hoe de ruwe materialen geconnecteerd zijn zodat je ze weer uit elkaar kan halen voor hergebruik. Van het idee tot het eindproduct, iedereen speelt een rol en heeft een verantwoordelijkheid. Ook de consument kan je mobiliseren om producten terug te brengen, zodat je ze kan hergebruiken of in laatste instantie kunt ontmantelen om de materialen te sorteren en recycleren.

Je bent opgeleid als CIRCO-trainer voor Flanders DC. Wat is jouw rol?

Ik faciliteer workshops en trainingen waarin deelnemers de CIRCO-principes leren kennen en toepassen. Deze methodologie helpt hen om waardeverlies in hun huidige lineaire processen te identificeren, circulaire kansen te ontdekken en acties daaraan te koppelen.

Wat houden de cursussen in?

Flanders DC biedt zowel Classes als Tracks aan. De Classes zijn eendaagse workshops voor designers en creatieve professionals, die hen laten kennismaken met de principes van circulair ontwerpen en hen de CIRCO-methode leren toepassen. Ze krijgen een stappenplan aangeleerd, van ontwerp tot productie, om daarna zelf mee aan de slag te kunnen gaan in hun opdrachten. De Tracks zijn langere cursussen van drie halve dagen verspreid over zes weken, gericht op (maak)bedrijven. Daarbij gaan we echt inhoudelijk aan de slag en stellen we een stappenplan op maat op om het ontwerp- en/of productieproces van een bedrijf te transformeren. We komen drie keer fysiek samen in groep en bieden twee individuele online coachings aan. We raden aan dat twee mensen uit het bedrijf deelnemen, zowel iemand van het design of development team als iemand van het management met beslissingsrecht.

meer info over de volgende track

Waar let je op om een circulair businessmodel uit te tekenen?

De Tracks bestaan uit meerdere stappen. Tijdens de eerste sessie analyseren we de huidige keten en brengen we per stap het waardeverlies in kaart, qua tijd, geld en materiaal. Bijvoorbeeld: is er postproductie-afval dat wordt opgehaald tegen betaling? De tweede sessie gaat over de waardecreatie van producten en diensten, en de circulaire businessmodellen en designstrategieën die je daaraan kan koppelen.

We richten ons vooral op concrete acties die je op korte termijn kan realiseren.

De laatste sessie bereidt je voor op de implementatie van die circulaire producten, diensten en businessmodellen, door te kijken naar de technische en commerciële haalbaarheid ervan en de gevolgen voor het productieproces. We laten de deelnemers ook een pitch opstellen om hun CEO en/of manager te overtuigen van de voordelen van een circulaire en duurzame aanpak.

De duurzaamheidsfactor is duidelijk, maar om welke andere redenen is circulair ondernemen een meerwaarde?

Circulair ondernemen biedt talloze kansen. Het kan je verdienmodel verbeteren, onder meer door langetermijnafspraken te maken met verschillende stakeholders in de keten over betere ontwerp- en productieprocessen en materiaalkeuzes. Het zorgt ook voor efficiënter gebruik van materialen, wat de toenemende grondstoffenschaarste het hoofd biedt. Denk aan de coronapandemie of de blokkade van het Suezkanaal: die situaties toonden hoe geografisch afhankelijk Europa is van externe grondstoffen, maar ook dat het vaak moeilijk is om bepaalde producten te ontmantelen, te sorteren en te recycleren binnen Europa. De CIRCO-methode helpt bedrijven daarop te anticiperen. Bovendien is duurzaamheidsrapportage vanaf 2027 verplicht voor heel wat bedrijven. Via het stappenplan van CIRCO ga je als bedrijf na waar je nu staat en welke acties je op korte, middellange en lange termijn kan ondernemen om bedrijfsprocessen te verduurzamen. Daarnaast geldt voor een aantal sectoren al de uitgebreide producentenverantwoordelijkheid (EPR). Ze worden verplicht om rekening te houden met de volledige levenscyclus van hun producten en ze moeten kunnen aantonen wat ermee gebeurt aan het einde van de levensduur (door inzameling, recycling, hergebruik of verwerking). Bedrijven die al nadenken over een circulaire toekomst, zijn beter voorbereid op toekomstige wetgeving en kunnen zich terecht profileren als duurzame en verantwoorde ondernemers.

Ben je een textiel- en/of confectiebedrijf en wil je deelnemen aan de Track die start op 8 mei 2025? Lees er hier meer over.

Op 9 oktober 2025 vindt de volgende CIRCO Class plaats. Inschrijven kan hier.

Heb je interesse om CIRCO-trainer te worden? Vraag meer info via ines.depeuter@flandersdc.be of annamaria.degersem@flandersdc.be.