Ruth Collin heeft al meer dan 10 jaar ervaring in Legal and Business bij Essentiel Antwerp, waar ze het Belgische modemerk begeleidt in dagelijkse juridische zaken en internationale groei. Michaël De Vroey, expert in intellectuele eigendomsrechten, gespecialiseerd in de mode- en designsector, begeleidt bedrijven – waaronder ook Essentiel Antwerp – bij de bescherming van hun IE-rechten en verdedigt hun belangen voor de rechtbank. 

Ruth: "Intellectuele eigendom gaat over meer dan enkel de bescherming van je merkidentiteit, het vormt ook een motor voor groei, reputatie en concurrentiepositie. Een sterke IE-strategie toont de maturiteit van je merk en kan je opdelen in drie essentiële takken: bescherming, handhaving en exploitatie."

Volgens Ruth is de bescherming van je creaties en je merk essentieel: “Zonder bescherming van je intellectuele eigendom, is er ook geen waarde om te exploiteren. De bescherming van je ontwerpen is daarbij essentieel. Als mode- of designbedrijf, vormen je creaties de core van je business. In een competitieve markt is het dan ook geen uitzondering dat succesvolle ontwerpen snel worden nagevolgd. Het onderstreept het belang van een doordachte strategie rond intellectuele eigendom.”

Michaël: “Er is vaak een dunne lijn tussen inspireren en kopiëren, maar in sommige gevallen gaan andere partijen duidelijk over die grens. Het is dan ook belangrijk om daar als merk op voorbereid te zijn. Het modelrecht en het auteursrecht vormen twee essentiële pijlers om inbreuken aan te pakken en ontwerpen te beschermen. Wie een nieuw ontwerp lanceert, doet er dus goed aan om hier op voorhand goed over na te denken.”

Michaël: “Een eerste recht is het modelrecht. Dat beschermt de uiterlijke kenmerken van een creatie. Enerzijds is er het niet-ingeschreven model, dat bescherming biedt tegen namaak in de EU gedurende drie jaar na de eerste publiekmaking van een model. Daarnaast kan je ook een model laten inschrijven voor een ruimere bescherming gedurende maximum 25 jaar. Je kan een model registreren in de Benelux, in de EU, of je kan internationaal een aantal landen kiezen waarbinnen je bescherming wil. Een model komt enkel in aanmerking voor bescherming als het nieuw is en een eigen karakter heeft. Dit betekent dat er een duidelijk verschil moet zijn met bestaande modellen, het mag dus geen gevoel van déjà vu oproepen bij de geïnformeerde gebruiker.”

“Interessant aan een ingeschreven model is dat – hoewel nieuwheid een voorwaarde is – je een respijtperiode hebt van één jaar. Als je een ontwerp lanceert dat heel succesvol blijkt te zijn, kan je binnen het jaar nog een model registreren. Dat maakt het gemakkelijker om op te treden tegen copycats. Zo heb je op veel platformen zoals Amazon en Zalando een notice and takedown-procedure, wat wil zeggen dat je kan melden dat er een partij is die inbreuk maakt op jouw rechten met content die op de website staat. Het platform moet die content dan verwijderen. Met een ingeschreven model is het eenvoudiger om die inbreuk te bewijzen, gemakkelijker dan op basis van een niet-ingeschreven model of een auteursrecht.”

Naast modelrechten speelt ook auteursrecht een belangrijke rol. Michaël: “Het auteursrecht biedt bescherming voor ontwerpen die origineel zijn en een concrete vorm hebben. Ideeën, concepten, stijlen of trends vallen daar niet onder, functionele kenmerken ook niet, zoals een hals en mouwen van een trui. Het zijn de vrije en creatieve keuzes die de auteur maakt die beschermd zijn, zoals bijvoorbeeld het patroon van de trui of de print erop, of de unieke combinatie van visuele kenmerken. Hoe origineler het werk, hoe gemakkelijker auteursrechtelijke bescherming zal worden aanvaard."

"Wat inbreuk op auteursrecht betreft, wordt wel eens gezegd dat er geen sprake is van kopie als er zeven verschillen zijn, maar dat klopt niet. Als je iets overneemt wat origineel is, is dat inbreuk. Wat ook niet mag, is aanhaken aan een merk, de klanten misleiden of reclame maken die voor verwarring zorgt. Dat zijn oneerlijke marktpraktijken en ook daar kan je als modebedrijf tegen optreden.” 

Ruth: “Behalve de bescherming van je ontwerpen, is ook de registratie van je merk essentieel. Merkregistratie geeft niet enkel een exclusief gebruiksrecht aan de houder, maar heeft ook een economische waarde. Het is een immaterieel actief voor je vennootschap, zorgt voor klantentrouw, herkenbaarheid, reputatie en positionering. Enkele jaren geleden vernieuwde Essentiel Antwerp haar logo: het herkenbare kroontje maakte plaats voor een strakke, minimalistische look. Een krachtig, modern statement dat perfect in balans is met onze uitgesproken en kleurrijke collecties, die reeds voor zich spreken.

Michaël vult aan: “Bij de registratie van een merknaam, maak je enkele strategische keuzes. In de modesector werk je snel internationaal, je moet dan ook kiezen in welke landen je je merk wil registreren. Hoe meer landen je kiest, hoe duurder de procedure wordt. Je kan een merk registreren in de Benelux, in de EU, of via een internationale procedure in landen naar keuze. Voorwaarde voor een merk is dat het voldoende onderscheidend is, dus niet beschrijvend.” (zo zal ‘Colourful shirts’ als merknaam voor kleurrijke hemden niet aanvaard worden, red.) “Bij registratie wordt het merk ingedeeld in één of meerdere van de 45 goederen- en dienstenklassen – bijvoorbeeld kleding in klasse 25, handtassen in klasse 18, groot- en kleinhandelsdiensten in klasse 35. De registratie is tien jaar geldig en onbeperkt hernieuwbaar.”

Michaël: “Als je een merk wil registreren, doe dan zeker eerst een merkonderzoek. Kijk welke merken er al bestaan, zodat je niet op iemands tenen trapt. Haak niet aan bij bekende merken. Houd ook rekening met de gebruiksplicht: als je een merk in een bepaald EU land registreert, moet je het daar ook binnen vijf jaar effectief gebruiken, anders kan een andere partij het merk vervallen laten verklaren. Als je merk of logo evolueert doorheen de jaren, dan is het belangrijk om bij grotere wijzigingen een nieuw depot te nemen. Maar behoud ook zeker de oude merken, om te voorkomen dat iemand die in de tussentijd een gelijkend merk geregistreerd heeft, jouw merk zou gaan aanvechten.”

Ruth: “Een merkportfolio moet je actief managen, niet alleen om je merknaam te beschermen, maar ook om groei mogelijk te maken, zeker als je internationale ambities hebt. Als je een nieuwe buitenlandse markt aanboort, verwachten distributeurs en partners dat je merknaam geregistreerd is in dat land. Ook als je met een nieuwe productcategorie start – zoals Essentiel Antwerp recent met zonnebrillen – moet je ervoor zorgen dat je merkbescherming hebt in de bijpassende klasse.”

Michaël: “Bescherming van je rechten op papier is niet voldoende, handhaving is minstens even belangrijk. Voor de handhaving van intellectuele eigendomsrechten bestaan verschillende opties. Het versturen van een brief- een ingebrekestelling – is vaak een eerste stap. Andere opties zijn de vaststelling van inbreuk door een gerechtsdeurwaarder, minnelijke schikkingen en de notice and takedown-verzoeken bij registrars of platformen als Amazon. Bij ernstige inbreuken, of wanneer de inbreukmaker van geen wijken wil weten, kan je best gerechtelijke stappen nemen. Daarnaast zijn douane-optreden – om bijvoorbeeld pakjes uit China te onderscheppen – en marktmonitoring door bewakingsdiensten waardevolle middelen om inbreuken snel aan te pakken.”

Ruth: “We merken bij Essentiel Antwerp en in het Belgisch modelandschap een toename van frauduleuze praktijken, namelijk impersonating domains. Dat zijn websites die sterk lijken op officiële webshops van bestaande merken. Ze gebruiken bijvoorbeeld een gelijkaardige URL, het logo of de visuele stijl van het merk en lokken klanten met aantrekkelijke kortingen. In werkelijkheid gaat het vaak om oplichting: bestellingen worden niet geleverd, en klanten blijven achter zonder product of terugbetaling. Dit brengt verschillende risico’s met zich mee, niet alleen juridisch, maar ook commercieel. Commercieel gezien kunnen deze ‘impersonating domains’ leiden tot verwarring bij klanten, reputatieschade en een verstoorde merkervaring. Effectieve handhaving is daarom cruciaal. Het beschermt niet alleen de commerciële belangen maar ook het imago van je merk.”

“We overlegden met enkele andere merken over de aanpak van dit soort websites. Het blijft van belang als merk om alert te zijn en in te zetten op actieve monitoring en handhaving. Wij werken hiervoor inmiddels samen met een gespecialiseerde partij die het internet monitort en optreedt via notice- en takedown- verzoeken. In hardnekkige gevallen kan ook een UDRP-procedure worden opgestart om de misleidende domeinnaam over te laten dragen.”

Door je intellectuele eigendom actief in te zetten, kan je heel wat waarde creëren. Samenwerkingen en licenties hebben een enorm strategisch belang in de mode- of designsector. Ruth: “Samenwerkingen kunnen verschillende strategische insteken hebben: zoals toegang tot nieuwe productcategorieën, uitbreiding naar internationale markten, en creatieve positionering. Zo kan je bijvoorbeeld ingang vinden in nieuwe markten die je graag wil ontwikkelen. Stel dat je je merk aan het uitbouwen bent in de VS, dan is het slim om met een merk samen te werken dat groot is in die markt. Door met heel bekende merken samen te werken vergroot je ook de positieve merkassociatie, zoals bijvoorbeeld door gelicentieerde figuren als Looney Tunes."

"Tenslotte maken samenwerkingen met kunstenaars of startende designers, zoals de samenwerking met Paula Van Dyck, deel uit van een bredere strategie om jong talent te ondersteunen en creatief te investeren in de toekomst van de Belgische mode. Tegelijk dragen ze bij aan een authentieke creatieve dynamiek binnen het merk."

Ruth: "Bij een samenwerking slaan verschillende afdelingen van het bedrijf de handen in elkaar: onder andere het styling team, sales en de marketingafdeling. Parallel daaraan worden de contracten opgesteld." “Die contracten zijn essentieel”, aldus Michaël. “Je legt concrete afspraken vast over de duur van de samenwerking, het territorium: mogen de producten in alle landen verkocht worden, of in bepaalde landen, of de samenwerking al dan niet exclusief is en voor welke productcategorie ze geldt. Verder wordt er ook in beschreven welke royalties er betaald worden, welke aantallen er minimum verkocht moeten worden en wat er gebeurt als een partij de voorwaarden niet naleeft. Tot slot wordt er ook een clausule over controle voorzien. Je wil uiteraard dat je merkimago behouden blijft: producten moeten aan strenge kwaliteitseisen voldoen en de communicatie moet passen binnen je huisstijl.”