Gelieve een meer recente versie van uw browser te installeren.
26 juni 2024
4 minuten leestijd
Robotische serendipiteit combineert het beste van twee werelden: de snelheid en precisie van een robot met de creatieve hand van een ontwerper. Dat laat toe om op architecturale schaal een imperfecte, verrassende vormentaal te realiseren. Op de jongste Henry van de Velde Awards won burgerlijk ingenieur-architect Lie Bormans samen met haar partners van het Research[x]Design-team aan de KU Leuven en DMOA architecten daarmee de Gold Award in de categorie Crafts.
Team Robotische serendipiteit
Wat begon als een thesisonderzoek naar de uitwerking van texturen met ambachtelijk karakter in de architectuur, eindigde met een concreet bijgebouw voor de Sint-Annakapel in Dentergem. “Tijdens mijn stage bij DMOA architecten werkte ik aan de renovatie van de Sint-Annakapel en haar Escheriaanse uitbouw. Doordat de 160-jaar oude kapel jarenlang een ruïne was, wilden we het magische, ruwe karakter bewaren en ook op de nieuwe uitbouw toepassen. De imperfecte betontextuur verleent de gevel een verfijnde, rustige uitstraling, en zal het verweringsproces versnellen zodat de kapel snel haar ruwe karakter terugkrijgt. Zo zetten we de schoonheid van verval in de verf”, vertelt Bormans.
“Dat de kapel na jaren leegstand opnieuw te bezoeken is, begon oorspronkelijk bij de vader van een van de vennoten van DMOA architecten. Jaren geleden kocht hij de kapel, maar de toenmalige gewestplannen verhinderden hem om er iets mee te doen. Intussen kochten de twee vennoten de site over, en werd een ruimtelijk uitvoeringsplan opgesteld dat plots veel potentieel bood voor de nieuwe bestemming. Aangezien de kapel integraal deel uitmaakt van de omgeving, wilden ze er een publieke functie aan geven. In nauwe dialoog met Westtoer vormden ze het dakterras om tot een uitkijkpunt, dat deel uitmaakt van het Horizon2025-netwerk. Daarnaast fungeert de kapel nu als bruisende evenementenlocatie”, vertelt Bormans.
Via het gebruik van Robotische serendipiteit creëerde het ontwerpteam twee soorten tekeningen in de gevel: een geabstraheerd patroon op de buitenwand, en enkele meer gedetailleerde tekeningen langs de trap.
“Inspiratie voor de abstracte textuur haalden we uit de natuur bij de textuur van berkenbomen, met hun lijntjes en vlekken."
"Via een reeks subtiele, met de hand gegraveerde tatoeages beelden we negen anekdotes uit de geschiedenis van de kapel uit. Zo was het lang de gewoonte om de koeien uit de streek samen te brengen bij de kapel voor hun jaarlijkse inenting. Afhankelijk van de hoeveelheid zon en schaduw zijn de texturen en tatoeages meer of minder uitgesproken, wat maakt dat het uitzicht van de gevel varieert doorheen de tijd”, vertelt Bormans.
In de zoektocht naar een manier om de oppervlaktestructuur van een gevel te kunnen ontwerpen, en zo de tactiliteit en imperfectie van de menselijke hand snel op architecturale schaal te kunnen implementeren, vonden de partners inspiratie in de robotica. “Een robot is krachtig, uiterst precies en onvermoeibaar. Tegelijk levert hij in principe altijd hetzelfde perfecte resultaat, net zoals een 3D-printer. Onze techniek doorbreekt die passieve rol, en stimuleert een actieve wisselwerking tussen de ontwerper en de robot. Dat laat toe om de uniformiteit subtiel te doorbreken en gewenste imperfecties te stimuleren”, vertelt Bormans.
“Volgens de principes van parametrisch ontwerpen bepaalden we een gradiënt. De textuur varieert, en is bovenaan op de gevel minder dens dan onderaan. Via een algoritme bepaalden we de regels voor het patroon, waarop de robot zelf variaties maakt. Dat laat toe om een handmatig ontwerp snel op te schalen, en er bijvoorbeeld voor te zorgen dat de lijntjes te allen tijde over de 850 apart uitgewerkte vlakken mooi doorlopen. Handmatig zou dat onmogelijk zijn.”
Om het ontwerp over te brengen op de gevel gebruikte het team 850 stukken karton van één meter lang, en 17,5 centimeter hoog. Daarmee zetten ze de horizontale belijning, die refereert aan de traptreden, in de verf. Met de hulp van de robot kreeg elk stuk karton een specifieke tekening.
"Het hands-on ontwerpproces vormde een zoektocht naar een interessant, verfijnd patroon, waarbij een boeiende wisselwerking ontstond tussen de ontwerper en de robot."
"Door het gebruik van een bot mes op de robot lieten we doelbewust oncontroleerbare scheurtjes ontstaan in het karton. Binnen een vooraf bepaald kader lieten we ruimte aan het oncontroleerbare toeval. Zo versterkten we het imperfecte, eigenzinnige karakter van de gevel. Tegelijk bepaalden we het speelveld – met onder meer de snijdiepte of helling van de robotarm, en zorgden we ervoor dat het geheel blijft kloppen”, vertelt Bormans.
De innovatieve combinatie van robotica en ambacht levert een poëtisch resultaat op, dat veel potentieel biedt voor verdere ontwikkeling. “Dankzij onze techniek kunnen architecten de oppervlaktestructuur van een betonnen gevel voortaan zelf definiëren. We transformeerden de robot tot een ambachtelijke tool, waardoor de menselijke hand snel op een veel grotere schaal kan worden toegepast. Qua kostenplaatje zal de techniek die van getextureerd zichtbeton evenaren”, stelt Bormans. “Door personalisatie op de schaal van een gevel mogelijk te maken willen we de sociale beleving van architectuur beïnvloeden en een positieve bijdrage leveren aan de maatschappij.”
Intussen zijn de partners bezig met het oprichten van een start-up. “Het winnen van de Henry van de Velde Award bood ons een prachtige kans om ons product in de spotlights te zetten, en ons netwerk uit te breiden. Zeker met een pilootproject als dit, waar nog weinig rond bekend is, geeft dat een enorme boost om het verhaal verder te kunnen uitbouwen. Zo legden we enkele nieuwe partnerships, die we nu verder uitwerken”, vertelt Bormans. “Dat we erin geslaagd zijn om robots een actieve rol te laten spelen in het ontwerpproces, en het ambachtelijke maken op een veel grotere schaal weten implementeren, maakt ons project uniek. We willen het proces efficiënter maken, en verder experimenteren met materialen, texturen en bewerkingen. Ook willen we inzetten op een betere visualisatie, zodat ontwerpers en bouwheren op voorhand een beter inzicht in het resultaat krijgen. Met Robotische serendipiteit willen we bijdragen aan een intrigerende gebouwde omgeving op mensenmaat.
Lie Bormans bedient de robot.
Cookies opgeslagen