Wat is het beste advies dat je ooit gekregen hebt? “Zeg nee tegen dingen die je doel niet dienen. Als beginnende artiest en zelfstandige werd ik meegezogen door het idee dat ik zoveel mogelijk jobs moest aannemen. Ik zat in een soort overlevingsmodus waarbij ik steeds verder wegging van wat ik eigenlijk wilde doen. Ik nam dan ook echt elke opdracht aan: van abominabel slecht betaalde jobs tot lucratieve maar zielloze jobs, als het maar iets was. Want dan had ik het druk en druk was goed, dacht ik. En hoewel ik ook denk dat je als beginnende zelfstandige voldoende tijd moet nemen om te zoeken en te weten te komen wat je echt wil, is het net zo belangrijk om aan te voelen wanneer die zoektocht ruimte mag maken voor een meer gefocuste visie. Want elke ‘ja’ tegen iemand is een mogelijke ‘nee’ tegen jezelf en jouw doelen.” 

Waarop moet nog meer ingezet worden in de toekomst? “Mijn vakgebieden, namelijk comedy en audiovisuele media, staan er goed voor, denk ik. Een fatsoenlijk live comedy-optreden in coronatijden is quasi onmogelijk. Maar mensen voelen nu wel nog meer wat ze missen, hoe hard ze een avondje live entertainment nodig hebben. Eens de pandemie onder controle is, denk ik dat comedy een mooie toekomst voor zich heeft. Je kan comedians ook nooit vervangen door AI of robots, dus hun jobs blijven gegarandeerd bestaan tot het einde der tijden! Op vlak van audiovisuele media is er nog nooit zoveel werk geweest voor makers, de streamingdiensten en distributiemogelijkheden schieten uit de grond. Dat is positief, want er is meer werk. Het kan ook negatief zijn, omdat de vraag naar content het tempo waarop er gecreëerd moet worden, doet stijgen. Goede televisie en goede reeksen en films maken, een lucratief YouTube-kanaal opstarten: daar is tijd voor nodig. Hopelijk is daar nog plaats voor in de toekomst en hoeft niet alles te snel gebeuren.”

Wat is het beste advies dat je ooit gekregen hebt in je professionele leven? “Toen ik zes was viel Sinterklaas zijn baard af terwijl Hij bij ons op bezoek was. Mijn wereld stortte in, want ik was een die-hard believer en vond de Sint het einde. Daarna gebeurde er dit: de voorzitter van de KWB zette zijn baard terug op, en mijn ouders en zijn Piet deden alsof er niks gebeurd was. De uren die volgden waren een ramp, ik huilde en huilde. Maar ik denk dat ik toen voor het eerst een glimp zag van de echte wereld. Niets is wat het lijkt. Onze realiteit wordt beheerst en bepaald door de verhalen die we vertellen. En of ze nu waar zijn of niet: ze bieden houvast, troost, herkenning, maken dat we ons onderdeel voelen van een groep. We hebben verhalen nodig om ergens in te geloven. Sinterklaas en zijn baard gaven me daar als zesjarige het beste advies ooit: er is geen waarheid en je kunt waarachtig vormgeven aan de wereld en de verhalen die jij de moeite waard vindt, waar jij in gelooft, die jij wilt vertellen. Als theatermaker vind ik het toneel de ideale plek om onze dubbelzinnige wereld te laten zien, omdat feit en fictie er per definitie met elkaar vervlochten zijn. Er geldt namelijk één afspraak: wat hier gebeurt, is niet echt. Toch sta je als een levend wezen op de scène en willen mensen geloven in wat je speelt terwijl ze weten dat het fictie is. Die dubbelheid maak dat je eindeloos kunt goochelen met werkelijkheden — net als Sinterklaas me ooit voordeed.”

Waarop moet nog meer ingezet worden in de toekomst? “In de chaos waarin we leven denk ik dat we wendbaarheid, optimisme en solidariteit moeten trainen. We leven in deze kleine welvarende uithoek van het universum in de waan dat wat we hebben opgebouwd zeker is, verworven en onveranderlijk. Dat is een comfortabel maar naïef verhaal, want onze realiteit is slechts een fragiel decor. Een zuchtje wind en er blijft niks van over. Daarom moeten we flexibel leren zijn, en optimistisch. Ik zeg dit ook tegen mezelf, want vooral dat laatste vind ik een moeilijke oefening. We staan in het oog van de storm, er staan ons grote uitdagingen te wachten. Belangrijk is om niet te vergeten dat we samen zijn. Als het onweert, zijn we geneigd ons terug te plooien op onszelf — maar we're in this together. Als landschapsontwerper is het een uitdaging om een flexibele publieke ruimte te ontwikkelen, die zich snel en makkelijk kan aanpassen aan veranderende omstandigheden. Corona dwingt ons tot het vormgeven van voldoende ruimte: waar we eerder naast elkaar gingen zitten, zullen we dat niet meer zo snel doen. De zitbank zoals we die al decennialang kennen zal uit het straatbeeld verdwijnen, want we hebben meer ruimte nodig. Tegelijk is het belangrijk dat we in dat uitrekken van de ruimte als ontwerpers nadenken over hoe we toch zo samen mogelijk kunnen zijn. Samen wendbaar zijn, terwijl we een nieuw verhaal schrijven voor de toekomst van onze kinderen.” 

Wat is het beste advies dat je ooit gekregen hebt? “Dat is een quote van de Shakers?, ook bekend om hun meubilair: ‘If it is not useful or necessary, free yourself from imagining that you need to make it.’ Het is een regel die ik altijd instinctmatig heb toegepast, maar de Shakers verwoorden het best wel goed. Eigenlijk zegt Dieter Rams hetzelfde met zijn ‘10 principles for good design’, of Simon Sinek met ‘Start with Why’. Het komt allemaal op hetzelfde neer: denk na over de bestaansreden, vooraleer je iets maakt. Kan je die niet vinden, maak het dan gewoon niet. Beter nog: start vanuit het waarom om ertoe te komen wat je juist gaat maken. Hoe kunnen we ons bestaan op deze planeet verzekeren als we niet volgens deze regel gaan leven? Denk dus nooit: laten we vandaag maar eens een nieuwe stoel ontwerpen, maar denk na over het zitten, over hoe we dat doen en waarom we dat doen. Denk na over de interactie met mensen terwijl je zit. Enkel op deze manier kan je komen tot iets dat een potentiële verbetering inhoudt die ook de levenskwaliteit ten goede komt. In het andere geval blijft het bij nog maar eens een stoel bovenop de ontelbare variaties die er al bestaan, waar niemand iets aan heeft behalve de ontwerper en fabrikant zelf. Elk product zou het recht van bestaan moeten kunnen bewijzen alvorens we toelaten dat het gemaakt wordt.”

Waarop moet nog ingezet worden in de toekomst? “De ecologische uitdagingen die op ons afkomen zijn gigantisch, maar het zijn niet de enige. De disruptie die artificiële intelligentie zal veroorzaken, zal vele malen groter zijn dan destijds de industriële revolutie. Het McKinsey Institute spreekt van cijfers als '30 keer sneller' en '100 keer groter' (dus 3.000 keer!). We kunnen het ons niet voorstellen, en een gerichte voorbereiding is een absolute noodzaak. De Finnen, pioniers op vele vlakken zoals mobiele telefonie en onderwijs, maakten alvast een website waar je een gratis cursus AI aangeboden krijgt en die ondertussen zelfs in heel wat talen ter beschikking is gesteld. Het eerste dat je zal leren is dat wat artificiële intelligentie juist betekent, nog altijd evolueert door voortschrijdend inzicht. De komst van AI maakt ook andere zaken superbelangrijk, zoals bijvoorbeeld ethiek. Aan het Shanghai Institute of Visual Art ben ik verantwoordelijk voor de opleiding industriële vormgeving, waarbij meer plaats gemaakt moet worden voor filosofie, antropologie en ethiek. Educatie is belangrijker dan ooit. Zorgen dat die educatie niet achterop hinkt, is een bijzonder grote uitdaging. De regels binnen ons educatief systeem vormen een serieus struikelblok om de nodige aanpassingen tijdig te kunnen doen. Onze educatie moet als het ware dringend opnieuw ‘gedesigned’ worden, door toepassing van een gefundeerde designmethodologie.”

Wat is het beste advies dat je ooit gekregen hebt? “Ooit zei een vriend-kunstenaar: ‘Wacht niet tot er een aanbod komt, maar ga zelf aan de slag. Start zelf een project en zet bijvoorbeeld een eigen expo op.’ Een andere persoonlijke tip is om veel te werken en dingen echt gewoon te doen in plaats van de hele tijd te plannen en te denken. Alleen door ermee bezig te zijn, weet je of iets effectief werkt of niet. Wees ook niet te snel tevreden en neem de tijd om te werken aan iets waar je achter kan staan. Zo kom je te weten wat je wel en niet wil en zo zal het makkelijker zijn om ‘ja’ of ‘nee’ te zeggen op vragen die je krijgt. Het is enorm belangrijk om te weten waar je voor staat, wat je graag doet en daarin verder te evolueren.”

Waarop moet nog meer ingezet worden in de toekomst? “Er kan nog meer ingezet worden op samenwerken en connecteren, om zo kunst buiten het elitaire te plaatsen. Via kunstprojecten verschillende bevolkingsgroepen bij elkaar brengen, vind ik erg waardevol. Ik probeer dit in mijn werk te doen door bijvoorbeeld samen te werken met zestigplussers. Zo ontstaat werk dat vernieuwend kan zijn omdat er op andere manieren naar kunst wordt gekeken en er dus ‘andere’ kunst gemaakt wordt. Wanneer verschillende visies samengebracht worden, kunnen unieke dingen ontstaan.”

Wat is het beste advies dat je ooit gekregen hebt? “‘Durf te vragen!’ Vragen naar het ondernemersverhaal van mensen naar wie ik opkijk en die al een stapje verder staan, is iets dat ik vroeger niet durfde. Maar ondertussen weet ik dat luisteren, interpreteren en toepassen van onschatbare waarde is. Rechtstreeks goede raad krijgen is uitzonderlijk, omdat iedereen zijn eigen keuzes moet maken en een snel advies meestal geen oplossing kan bieden. Achteraf gezien lijken de goede keuzes zeer logisch, en ook de enige mogelijke. Maar als je midden in zo’n proces zit, is het dat helemaal niet. Luisteren naar verhalen van collega-ondernemers kan voor mij een uitweg bieden. Daarbij doet het er niet toe dat deze uit een totaal andere branche komen. En als het geen uitweg biedt, dan is het een troost. Dat is tegelijkertijd ook een pleidooi voor meer samenwerkingen! Ik hou ervan om samen te werken met andere creatievelingen. Meer nog dan enkel ervaringen delen, geloof ik sterk in het bundelen van krachten om tot prachtige, onverwachte eindresultaten te komen.”

Waarop moet nog ingezet worden in de toekomst? “Er bestaan heel wat labels en merken van Belgische bodem, en dat wordt goed ondersteund door acties zoals #ikkoopbelgisch. Bedankt daarvoor Flanders DC! Maar weinig labels produceren nog effectief in België. Het is niet vanzelfsprekend om de productie in België te houden. Een extra erkenning voor de labels die dit wel doen, zou zeer welkom en motiverend zijn!”

Wil je weten wat Jaouad Alloul, Sep Verboom, Ramona Stoica, Katrien Vanderlinden en Kim Duchateau op deze vragen antwoordden? Ontdek het in dit artikel. 

We stelden deze vragen ook aan Rizon Parein, Laurence Leenaert, Oana Bogdan, Dagmar Blommaert en Sam Bettens. Hun antwoorden lees je hier.

Wat antwoordden Tom De Cock, Karen François, Jelke Stoop, Annelies Verbeke en Michael De Cock op deze vragen? Lees het in dit artikel.