Strips en merchandising zijn een geslaagde combinatie. Al jaar en dag vinden we stripfiguren op schrijfgerief, kleding en zelfs voedingsmiddelen. Je moet dan ook geen commercieel genie zijn om te beseffen dat vrolijk getekende kopjes zich ook prima lenen om andere producten aan te prijzen. Hoe evolueerde deze vorm van merchandising en hoe gaat de nieuwe generatie ondernemende auteurs ermee om?

Wil je op de hoogte gehouden worden van nieuwe artikels in dit magazine? Schrijf je in op onze nieuwsbrief!

In 1947 kwam de eerste merchandising van Suske en Wiske op de markt en konden trouwe lezers een eigen Schanullekespopje bestellen bij de Antwerpse firma Morema. Het was voor auteur Willy Vandersteen de eerste alinea in een lang en succesvol merchandisingverhaal. Ook de legendarische striptijdschriften Tintin en Spirou boden stripauteurs volop mogelijkheden om kinderzieltjes te winnen en afgeleide producten van hun reeksen aan de man te brengen. Zo kon je voor allerhande Kuifje-curiosa sparen en Guust Flater prees er z’n eigen latexpoppetjes aan. In diezelfde bruisende ondernemerssfeer werd ook het legendarische reclamebedrijf Publiart opgericht door Raymond Leblanc, hoofdredacteur van Tintin. Het bedrijf adverteerde eerst in de striptijdschriften, maar groeide nadien uit tot een heuse publiciteitsmastodont die slogans, reclamecampagnes en mascottes bedacht, zoals de oranje kangoeroe van Walibi.

Schanulleke

Schanulleke

Urbanus op je hoofd en Biebel op je brood

Maar merchandising is niet het voorrecht van grote reeksen. Je hebt er evenmin een internationaal publiek voor nodig, of een toegewijde multinational die zich exclusief focust op het verstrekken van licenties, zoals Moulinsart dat doet voor Kuifje en IMPS voor De Smurfen. En je hebt, gezien de heikele positie van printmedia tegenwoordig, ook geen toegewijde striptijdschriften meer nodig om in te adverteren.

Wat je wel nodig hebt? Handen aan je lijf, goesting, en zo nu en dan een meevallertje.

Toen komiek Urbanus weinig enthousiast was om zelf op producten van Brantano te verschijnen, kwam Willy Linthout, auteur van de Urbanus-strip, met een idee: waarom niet het strippersonage Urbanus gebruiken? Er werd een exclusief promotiealbum voor Brantano uitgebracht en van Urbanus zouden later nog schoenen, handdoeken, petjes, broeken en deurmatten verschijnen.

Urbanus

Urbanus

Biebel

Biebel

Ook Biebel is op producten als t-shirts, wenskaarten en frituursnacks verschenen. Omdat de uitgever weinig initiatief toonde en hij anders zelf nauwelijks nog aan tekenen toekwam, nam auteur Marc Legendre een agent onder de arm. Zo kwam Biebel terecht op Kwatta-chocopotten en ook op de wijn Roleta Russa van sommelier William Wouters.

De toekomst is aan de doeners

Tegenwoordig moeten strips opboksen tegen zo veel andere vormen van entertainment om de aandacht van de jeugd te veroveren.

Er zijn ook interessantere merken en platformen voor adverteerders en de tijd dat licentienemers bij de uitgevers kwamen aankloppen, lijkt nu ook voorbij. Onder Peter Quaghebeur, die met ambitieuze inzichten uit de televisiesector kwam, zette Standaard Uitgeverij nog actief in op merchandising, maar tegenwoordig bestendigen uitgevers hun hoofdactiviteit, het uitgeven van printmedia. Hoewel goede deals, zoals de Suske en Wiske-figurines van Parastone, blijven doorlopen en men bereid is merchandisingvoorstellen te bekijken, ontbreekt vaak de vereiste kennis om een performante speler te zijn op deze moeilijke markt. Het zijn vooral partners en licentienemers die de afgeleide producten zelf ontwikkelen. Bovendien resulteren ze, hoewel het de licentienemers geen windeieren legt, zelden in een verkoopstijging van de albums en zijn de opbrengsten ervan verwaarloosbaar. Uitgeven en merchandising zijn uit elkaar gegroeid.

Suske en Wiske

Suske en Wiske

Dat betekent dat de stripmakers zelf de handen uit de mouwen moeten durven steken. En die mogelijkheid hebben ze. Auteurs hebben op dat vlak een enorm zelfbeschikkingsrecht. De uitgave- en merchandisingrechten zijn niet onlosmakelijk verbonden en je kan in je contract bepalen hoeveel vrijheid (maar ook verantwoordelijkheid) je zelf wil. Het ene uiterste is De Rode Ridder, waarvan alle rechten bij de uitgever liggen, het andere is Kuifje, waarvan Casterman alleen nog maar de albums mag uitgeven. Al bestaan er nu ook mogelijkheden om strips in eigen beheer uit te geven.

Hard werken is het wel. Cartoonist Lectrr, die met Rocco een eigen designer toy op de markt bracht en LEGO-minifiguren voor Red Rider liet maken, voelt zich naar eigen zeggen soms meer een winkeljuffrouw wanneer hij elke dag een uur kwijt is aan het inpakken en versturen van bestellingen.

Lectrr

Lectrr

Stripmakers moeten op zoek naar betaalbare (maar betrouwbare) fabrikanten. Lectrr vindt dat elke tekenaar vandaag de dag een eigen webshop zou moeten hebben. Dat merchandising uitbrengen onbetaalbaar is, is immers een misvatting: met name stickers en posters zijn goedkoop om te produceren en ook textiel kan je al in een vrij kleine oplage laten bedrukken.

Stripmerchandising als levensstijl

Maar dat harde werk loont, al kan de manier waarop verbazen. Van merchandising worden stripmakers niet rijk, maar gelukkig is dat tegenwoordig ook niet langer het doel. De tijd dat makers enkel en alleen van de stripverkoop kon leven is voorbij.

Merchandising is voor de moderne stripmaker een vorm van klantenbinding, een manier om van zichzelf een merk te maken.

Het is een kwestie van zichtbaarheid. Lectrr heeft er duidelijk over nagedacht: “Binnenkort is de strip niet meer het speerpunt, maar de beleving, de levensstijl. Kijk bijvoorbeeld naar de Amerikaanse comics: de uitgevers daar grijpen kansen die hier vaak blijven liggen. Het gaat over identiteit, niet die van de maker, zoals dat vroeger was, maar van de lezer. Als je je lezers de kans geeft hun liefde voor je product uit te dragen, heb je geen reclame meer nodig, want je fans worden je ambassadeurs. Merchandising is goedkoper dan marketing: reclame is weggegooid geld, bij merchandising hou je er ook nog wat aan over.” Zijn advies aan de nieuwe generatie is dan ook de touwtjes zelf in handen te nemen: cut the middle man.

De geheime formule bestaat niet

Het is een kwestie van trial-and-error, maar er zijn dingen die opvallen. Meeliften op populaire trends biedt kansen. In de jaren 90 verbaasde het niemand dat er plots ook flippo's van Suske en Wiske en Spacix van Jommeke verschenen. Maar merkzuiverheid is belangrijk: verbind geen figuren aan producten die er niet bij passen. Kaftpapier met Jommeke? Zeker. Een Bourgondiër als Lambik om mossels aan te prijzen, of bier met Cesar en Nero? Waarom ook niet. Suske en Whisky? Euh...

Met voeding is het uitkijken geblazen. Niemand wil stripfiguren die ongezonde snacks promoten. Voeding biedt overigens een beperkte markt, want met name in Nederland bestaat er strenge wetgeving die het gebruik van stripfiguren op snoepverpakkingen verbiedt. En dat is niet het enige ethische vraagstuk waarmee je geconfronteerd wordt: hoe zijn de werkomstandigheden van de buitenlandse producent die figurines maakt? Figuren kunnen bovendien ook gebruikt worden om van de wereld een betere plek te maken: Franquin promootte Amnesty International en De Smurfen zetten zich al enkele jaren in voor duurzame ontwikkelingsdoelstellingen van de VN.

Buitenlands succes is een mooie droom, maar voor weinigen weggelegd. 

Samenwerken met lokale ondernemers en typische producten is vaak minstens zo interessant. 

In België ligt chocolade voor de hand, maar ook streekbieren en stripfiguren kunnen een succesvolle combinatie zijn, zoals de Cesar Trippel of het Nero Bier aantonen. En laat ons vooral Kramikske niet vergeten, die zowat uitgroeide tot de mascotte van warme bakkers in heel Vlaanderen.

Een nieuwe generatie ondernemende auteurs toont dat het kan. Laura Janssens van Niet Nu Laura biedt sweaters en t-shirts aan waarop iconische citaten als ‘Ma eih’, ‘Muilen’ en ‘Godverdomme Philippe’ prijken. Eva Mouton is zowel cartoonist als merknaam: via haar website kan je zowat alles kopen met haar illustraties, van fopspenen tot mondmaskers. Tekenaar Bart Proost van Alexander De Grote toont dat ook traditionelere merchandising zoals figuurtjes, knipvelletjes en sleutelhangers nog steeds kunnen scoren op stripbeurzen en de levensduur van de strip verlengen.

 

Niet Nu Laura

Niet Nu Laura

Eva Mouton

Eva Mouton

Het is een kwestie van hard werken, nieuwe dingen proberen en soms een beetje geluk hebben. Stripauteurs kunnen de kansen grijpen die uitgevers soms laten liggen. Maar zolang er striplezers en verzamelaars bestaan, zal die figurine, pennenzak of noveenkaars heus wel verkocht worden.


Dit artikel kwam tot stand in samenwerking met Stripgids, het magazine dat de vinger aan de pols houdt van wat er leeft in de wereld van de Vlaamse en internationale strip.