Onlangs opende in het CID in Grand-Hornu The Limits to Growth!, een tentoonstelling die focust op de problematiek van overconsumptie en de immer groeiende aandacht voor duurzaamheid. Hoe gaan ontwerpers daarmee om? In de expo worden vanuit verschillende invalshoeken oplossingen aangereikt voor een betere toekomst.

Onderzoekers wijzen al sinds het einde van de jaren zestig op de overconsumptie die het gevolg is van een krankzinnige wedloop naar groei. De samenleving wordt zich bewust van de impasse waartoe het dogma van de groei geleid heeft. Burgerinitiatieven tonen belangstelling voor meer duurzame manieren van leven. De tentoonstelling The Limits to Growth! in het CID bevraagt de rol die design kan spelen in deze maatschappelijke ontwikkeling. Kunnen we anders over design denken? Welke projecten nodigen uit tot het verminderen van het verbruik van grondstoffen en fossiele energie? Bestaat er design zonder winstbejag? Jonge ontwerpers zijn niet meer geïnspireerd door de massaproductie van consumptiegoederen, maar koesteren een passie voor processen, methodes en werkinstrumenten die meer respect hebben voor het milieu en de hulpbronnen én die een eerlijkere verdeling van de winst bevorderen.

Eenvoud, low tech en recyclage

In de expo vinden we een aantal thema’s terug. Een eerste is de vrijwillige eenvoud, een manier van leven ontdaan van al het overbodige en teruggrijpend naar de essentiële waarden. Er wordt gezocht naar bevrediging in minder, in plaats van steeds op zoek te gaan naar meer. Zo heeft Studio Simple Gent verlaten en zich teruggetrokken in het oosten van Nederland, te midden van 4.000 hectaren bos, rivieren en landbouwgrond. Ze ontwerpen en maken vrolijke alledaagse objecten op een trage, ambachtelijke wijze. In hun visie is niet het object het doel, maar de wijze waarop ze ertoe kwamen.

Studio Simple

Studio Simple

Low Tech werd ontwikkeld als reactie op de heerschappij van de hightech. Het heeft wortels tot bij figuren als William Morris en John Ruskin. Maar vooral arme regio’s zijn het meest inventief in het bedenken van gemakkelijke en effectieve oplossingen op basis van bijna niets. Maar armoede is geen noodzaak. In 2015 trokken een aantal designers zich vijf weken terug in een Frans kasteel voor het project POC21. Biceps Cultivatus is het resultaat van Audrey Bigot, Valentin Martineau, Antoine Pateau en Yoann Vandendriessche. De drie modules van deze keuken helpen voeding langer te laten bewaren zonder koelkast, waarbij het voedselafval wordt gebruikt als een natuurlijke fertilisator voor kruiden. De mechanische mixer snijdt, hakt en kneedt. Het geheel doet nadenken over onze relatie tot voeding, het kweken, oogsten en bereiden.

Audrey Bigot, Valentin Martineau, Antoine Pateau en Yoann Vandendriessche

Audrey Bigot, Valentin Martineau, Antoine Pateau en Yoann Vandendriessche

Recyclage en upcycling is misschien wel het 'oudste' thema. Rotor verkoopt metalen producten, die ze recuperen uit oude gebouwen en oppoetsen zodat ze er als nieuw uitzien. De koper bespaart tussen 30 en 50% met producten uit het Ditto-gamma. Studio Swine maakt stoelen uit gerecycleerde blikjes of plastiek uit de zee. Amaury Poudray recycleert hout, plastiek en matrassen om er eco-meubelen van te maken.

Amaury Poudray

Amaury Poudray

Strijd tegen geprogrammeerde veroudering en lokale productie

Iedereen weet al langer dat de industrie veel geld verdient aan de geprogrammeerde veroudering van goederen. Batterijen van GSM’s kan je niet meer wisselen, printers geven geprogrammeerde foutmeldingen,… Gelukkig is er nu de wasmachine van L’Increvable SAS (Julien Phedyaeff en Christopher Santerre): speciaal ontworpen om gemakkelijk te herstellen of up te graden. Het creëert tevens werkgelegenheid door lokale productie en herstelling.

Nieuwe economische modellen

Dit zijn allemaal voorbeelden van alternatieve benaderingen van consumptiegoederen, maar soms wordt het economisch systeem zelf ook in vraag gesteld. Nieuwe economische modellen hebben betrekking op de relatie tussen werkgever en werknemer, coöperaties, een universeel basisinkomen,... Hugo Meert transformeert een goudstaaf in een universeel herkenbare fecale vorm. Lenka Vackova laat zich bloedtattoos zetten als protest tegen de modetrends en fast fashion. Ze bekritiseert de sweat shops, de menselijke waardigheid en onverschilligheid van de industrie en de klant.

Lenka Vackova

Lenka Vackova

Arne Hendriks ziet een oplossing voor heel wat problemen in het feit dat mensen kleiner zouden kunnen worden. De jongste 150 jaar zijn we zo’n 20 cm gegroeid. Indien we opnieuw kleiner zouden worden, eten we minder, kan alles kleiner zijn. In zijn ideale wereld zijn mensen nog 50 cm groot, maar een gemiddelde bevolkingslengte van 150 cm zou ook al heel wat oplossen. Hoe dit doel te bereiken? Het kan hormonaal geregeld worden, maar ook op een natuurlijke wijze door op zoek te gaan naar kleinere partners, terwijl nu eerder lange mensen aantrekkelijker zijn. In de film Downsizing ontdekken Noorse wetenschappers een manier om mensen te verkleinen tot een lengte van 13 centimeter. In dat geval zouden zo’n 50 families in een rijhuisje kunnen wonen en 100 mensen zich voeden aan een kip. Een interessante benadering van iemand die zelf bijna twee meter groot is.

Arne Hendriks

Arne Hendriks

Laurent Tixador is artist-in-residence in CID. Voor de opening bouwde hij een tijdelijke pizzeria in het midden van een gazon, uit gerecycleerde materialen die alleen gesneden of geboord werden wanneer het strikt noodzakelijk was. De keuken bevat een minimum aan kooktoestellen en de voedselketen is zo kort mogelijk. Pizza’s worden gemaakt met wilde planten die in de buurt groeien en gebakken in een ter plaatse gemaakte houtoven. De tafels voor de klanten zijn in de grond uitgegraven.

Wil je op de hoogte gehouden worden van nieuwe artikels in dit magazine? Schrijf je in op onze nieuwsbrief!

Scenografie en grafisch ontwerp

De scenografie van de tentoonstelling werd ontworpen door Benoît Deneufbourg, volgens een strenge regel: het maximaal hergebruiken van materiaal voor de bouw van de verschillende presentaties. Zo werden de panelen van de tentoonstelling Aldo Bakker. Pause (2016) en de spanten van de wandstructuur van de tentoonstelling From Belgium with light (2017) gerecupereerd en volgens een eenvoudige en omkeerbare logica weer opgebouwd. De structuren zijn bij het einde van de tentoonstelling klaar voor hergebruik.

Studio Ekta die het grafisch ontwerp van de tentoonstelling voor haar rekening nam, liet de uitnodigingen en posters drukken op papierresten die bij drukproeven zijn afgekeurd. Uit dit idee vloeide het principe voort van een masker dat in zeefdruk op de gebruikte papierresten wordt aangebracht en dat de vervormde patronen van andere drukken toont, die er transparant doorheen schijnen. Deze maskers bevatten de essentie van de teksten van de gedrukte documenten.

De tentoonstelling The Limits to Growth!, die loopt tot 21 oktober in het CID in Grand-Hornu, is zeker een bezoekje waard deze vakantie. Om papier te sparen is de catalogus niet gedrukt, maar enkel online te vinden. Dit heeft het voordeel dat deze continue wordt aangevuld met informatie over de tentoongestelde projecten. Laat het de designers nadenken over hun rol, al zijn ze zich hiervan zeker bewust. Ook bij ons, al is dit minder duidelijk in de expo waar vooral het werk van Nederlandse en Franse ontwerpers getoond wordt.